معرفی برترین کتاب های ژانر حماسی در ادبیات جهان

تعریف ژانر حماسی در ادبیات

قبل از اینکه به ژانر حماسی بپردازیم، باید ژانر ماجراجویی را دوباره تعریف کنیم. ژانر ماجراجویی همانطور که از اسمش پیداست، شامل آثاری می شود که حول محوریت ماجراهای شخصیت (های) اصلی آن ساخته و پرداخته شده اند. اما شاخصه های اصلی داستان ماجراجویی چیست؟

وقوع سلسله اتفاقاتی (خواسته یا ناخواسته) در زندگی شخصیت (های) اصلی یک داستان، که به دور از زندگی انسان های عادی هستند را می توان یکی از مهم ترین شاخصه های یک اثر در ژانر ماجراجویی دانست. این آثار ادبی اغلب مرحله به مرحله بودنِ زندگی را تداعی می کنند و همچنین هیجان و خطر در آن ها نقش بزرگی ایفا می کند.

ژانر حماسی را نیز می توان یکی از مشتقات ژانر ماجراجویی نامید؛ زیرا علارغم اینکه ادبیات حماسی پیشینه ای بسیار قدیمی دارد، اما در این نوع از ادبیات، اصولا روایت ماجراجویی های قهرمانان یا اسطوره ها بازگو می شود. نویسندگان بسیاری در آثار ادبی خود، از آثار کهن در ژانر حماسی استفاده کرده اند و رمان ها و نمایشنامه هایی را بر اساس آن ها نوشته اند. این آثار به نوبه خود شاهکارهایی تازه شده اند؛ مانند نمایشنامه های «زنان تروا» و «مگس ها» از ژان پل سارتر.

در ادامه، 4 کتاب برتر ژانر حماسی بررسی خواهند شد. لازم به ذکر است که در این لیست به «شاهنامه» اشاره نشده است. این اثر بزرگ برای تمامی ایرانیان آشناست و در بسیاری از منابع از آن سخن گفته شده است و نیازی به بازگویی ارزش های بی شمار این اثر بزرگ حس نمی شود.

بزرگترین آثار ادبی جهان در ژانر حماسی

گیل گمش برگردان شاملو

تاریخ نوشتن حماسه «گیل گمش» به عنوان قدیمی ترین اثر حماسی دنیا، به حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد! نویسنده این حماسه بزرگ مشخص نیست اما مورخان محل شکل گیری آن را، بین النهرین باستانی می دانند. این حماسه بزرگ از پنج سرود تشکیل شده است.

این نوشته روایتی است از فردی به نام “گیل گمش” در دوران سومریان باستانی. در کنار شخصیت اصلی این اثر، شخصیتی به نام “انکیدو” نیز وجود دارد. او فردی وحشی است که توسط خدایان برای مقابله با گیل گمش خلق شده است. طی ماجرایی، انکیدو و گیل گمش با هم درگیر می شوند و پیروز این مسابقه گیل گمش است، اما این ماجرا باعث دوستی و نزدیک شدن این دو شخصیت ضد هم می شود. در ادامه این حماسۀ بزرگ، ما داستان های بسیار جذاب و قهرمانانه این دو فرد را می خوانیم؛ از کشتن “هومبابا” ی مخوف و گاو آسمانی تا قطع کردن درخت سدر مقدس.

حماسه گیل گمش ترکیب معرکه ای است از ماجراجویی، قهرمانی و اخلاقیات. داستان گیل گمش علاوه بر جذابیت های فانتزی و فراواقع گرایانه اش، دارای مضامین فلسفی بی شماری نیز می باشد.

ایلیاد نوشته ی هومر

کتاب های «ایلیاد» و «ادیسه» که توسط هومر، شاعر و نویسنده نابینای یونان باستان نوشته شده اند بعد از افسانه «گیل گمش»، قدیمی ترین متون حماسی دنیا هستند. ایلیاد و ادیسه بزرگ ترین آثار در جهت مطالعه و بررسی افسانه های یونان و خدایان کهن یونانی هستند. تاثیر این دو کتاب بر ادبیات، سینما، هنر، روانشناسی و فلسفه بعد از خود بسیار زیاد بوده است.

ایلیاد یک داستان بی نظیر و شاهکار است که طی 24 سرود، جنگی 10 ساله میان “تروییان” و “آخاییان” ( مردم یونان و شهر تروا) را روایت می کند. پادشاه تروا “پریام” پنجاه پسر داشت که شجاع ترین آن ها “هکتور” و زیباترین آن ها “پاریس” نام داشت. روزی پاریس، “هلن” همسر زیباروی “منلائوس” را دزدید و به تروا گریخت. منلائوس شاه اسپارت و برادرِ “آگاممنون” پادشاه یونان بود که به همراه برادر خود برای انتقام به تروا لشکرکشی می کند. داستان اصلی این حماسه بزرگ حول محوریت لشگر کشی یونانیان به شهر تروا تحت فرماندهی بزرگانی چون “اولیس” و “آشیل” می چرخد. ایلیاد حماسه نمادین و شاعرانه ای است از شجاعت، تقابل ارزش ها و اخلاق ها، وفاداری و خیانت، قهرمانان خاکستری، تراژدی های بزرگ، عشق های مقدس و ممنوعه، قدرت های مافوق طبیعی و خرده روایاتی از خدایان یونانی.

اودیسه (اُدیسه) نوشته ی هومر

«اودیسه» اثر هومر نیز روایتی از ماجراجویی های “اولیس” یا “اودیسئوس” (یکی از فرماندگان لشگر یونان در جنگ با تروا در کتاب ایلیاد) بعد از اتمام جنگ با تروا می باشد که طی 24 سرود نقل می شود. اولیس به همراه افراد خود سوار بر چند کشتی به سمت سرزمین خود در راه بازگشت بود که خدایان طرفدار مردم تروا برای اولیس و افرادش مشکلات و چالش هایی به وجود آوردند.

سیر ماجراهای اولیس مانند ماجراهای هفت خان رستم است که اولیس نقش پهلوان اصلی ماجرا را به عهده دارد و از بسیاری موانع و ماجراهای عجیب و مرگ بار گذر می کند. اولیس و افرادش سوار بر کشتی به طوفانی بر می خورند که آن ها را به سرزمین میوه های عجیب و غریب می برد. در این سرزمین افراد اولیس از آن میوه ها می خورند و حافظه خود را از دست می دهند. پس از نجات از این ماجرا، اولیس و افرادش به جزیره غول تک چشم و آدم خواری می روند که اولیس او را کور می کند و می گریزد. سپس اولیس و افرادش به سرزمین بادها می رسند و خدای بادها به آن ها مُشکی می دهد که حاوی بادهای مهیب است؛ اما افراد اولیس به طمع گنج درِ آن را باز می کنند و باعث ایجاد طوفانی می شوند که زمینه ساز بسیاری دیگر از ماجراهای جذاب اولیس می شود.

انه اید نوشته ی ویرژیل

«انه اید» نیز یکی از مشهورترین و مهم ترین آثار حماسی دنیا می باشد که به حماسه ها و خدایان رومی می پردازد. این نوشته طی 12 بخش در بین سال های 19 تا 29 قبل از میلاد مسیح نوشته شده است. این نوشته نیز مانند ایلیاد هومر، به داستان شهر تروا می پردازد؛ با این تفاوت که در نوشته ویرژیل، فرهنگ و اجتماع رومی ارجحیت و برتری نسبی دارد. حماسه انه اید را به نوعی پاسخی برای نوشته های هومر و حماسه های یونانی می دانند.

انه اید روایاتی است از زندگی قهرمانی به نام “آنئاس”. آنئاس فرزند “ونوس” (خدای عشق) و “آنخیسس” است. بعد از سوختن شهر تروی، مردمانش به جای جای دنیا مهاجرت کردند که در این حین آنئاس نیز به ایتالیا سفر می کند. قبل از رسیدن آنئاس به ایتالیا، حوادث بسیاری برای او و یارانش در دریا پیش می آید و ماجراجویی های نفس گیر و بسیار جذابی را رقم میزند. الهه ای به نام “یونو” به دلیل حسادتش به ونوس و پسرش، در سر راه او موانع قهرمانانه بسیاری قرار می دهد و آنئاس با سربلندی از آن ها بیرون می آید و به ایتالیا می رسد. در ادامه کتاب، آنئاس از جنگ تروا و مردم آن می گوید و در صدد بنیان گذاری اجتماع رومیان بر می خزید که بدین صورت آنئاس جد رومی ها می شود. در جای جای بخش های بعدی کتاب انه اید، ماجراهای بسیار جالبی از آنئاس با افراد مختلف و در موقعیت های گوناگون را می خوانیم که هر یک، هم از لحاظ هیجان و هم از لحاظ محتوای فلسفی بسیار غنی می باشند.