بررسی و مقایسه تطبیقی ترجمه‌ های مختلف رمان «گتسبی بزرگ»

«گتسبی بزرگ» مشهورترین رمان اسکات فیتز جرالد است که در سال 1925 منتشر شد. وقایع این رمان بعد از جنگ جهانی اول و در عصر «موسیقی جاز» و رکود بزرگ اقتصادی در آمریکا اتفاق می افتد. این رمان داستان و نثری بسیار دلنشین و زیبا و اندکی ادبی دارد. در ادامه مقاله به بررسی ترجمه های معتبر رمان گتسبی بزرگ به فارسی می پردازیم.

رمان گتسبی بزرگ با ترجمۀ کریم امامی (نشر نیلوفر، نشر علمی و فرهنگی)

کریم امامی یکی از مترجمان قدیمی و پیشکسوت ایرانی بود که علاوه بر ترجمه، در زمینه نقد ادبی و روزنامه نگاری نیز فعالیت می کرد. او از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه می کرد و عمده شهرت او به دلیل ترجمه سری داستان های «شرلوک هولمز» اثر سر آرتور کانن دویل بود.

ترجمۀ آقای کریم امامی از رمان «گتسبی بزرگ» قدیمی ترین ترجمۀ موجود از آن می باشد که اولین چاپ آن در سال 1344 منتشر شد و در سال 1379، ویرایش جدیدی از آن توسط نشر نیلوفر به چاپ رسید. این ترجمه در قیاس با متن اصلی از دقت و کیفیت خوبی برخوردار است. با توجه به ویرایش صورت گرفته، زبان ترجمه جدیدتر شده و با ترجمه ای نسبتا روان مواجه هستیم. از ویژگی های اصلی این ترجمه می توان به نزدیک بودن نثر آن با متن اصلی رمان اشاره کرد. بنابر این موضوع، در عین اینکه متن ترجمه همانند متن اصلی رمان است، انتقال برخی مفاهیم و لحن رمان اندکی سخت صورت می پذیرد. در خلال متن، پانویسی هایی جهت ذکر نام های لاتین اسامی خاص و پاره ای از توضیحات دیده می شود. در ابتدای کتاب پیشگفتاری از سمت مترجم برای ترجمۀ اثر و در انتها، سالشماری از زندگی و آثار نویسنده، تفسیری از سوی مترجم و ترجمه ای از نقد کنت تاینان برای رمان، به چشم می خورد. در انتهای این قسمت ها نیز لیست 100 رمان برتر مدرن لایبرری و ترجمۀ های موجود از آن ها ذکر شده است.

رمان گتسبی بزرگ با ترجمۀ مهدی افشار (نشر مجید)

مهدی افشار یکی از مترجم های نسبتا پرکار زبان انگلیسی به فارسی است که ترجمۀ آثار ادبی بسیاری را در کارنامه خود دارد. از جملۀ این آثار می توان به رمان های «موش ها و آدم ها» از جان استاین بک و «پیرمرد و دریا» از ارنست همینگوی اشاره کرد.

ترجمۀ مهدی افشار از رمان «گتسبی بزرگ» نسبت به ترجمۀ قبلی به مراتب جدیدتر است و تاریخ اولین چاپ آن به سال 1392 و انتشارات مجید بر می گردد. مهم ترین ویژگی این ترجمه، سادگی زبان استفاده شده و دقت بالا در ترجمه برخی اصطلاحات انگلیسی است. انتقال لحن و محتوا در این ترجمه به خوبی صورت گرفته است و نثر آن، نزدیک به متن اصلیِ رمان است. نام های لاتین اسامی خاص به صورت کامل در پانویسی ها ذکر شده اند و برخی از آن ها، به توضیح تعدادی از عبارات داخل متن اختصاص داده شده است. در ابتدای کتاب نیز، مقدمه ای کوتاه و خواندنی از سوی مترجم برای شیوۀ ترجمه این رمان به چشم می خورد.

رمان گتسبی بزرگ با ترجمۀ معصومه عسکری (نشر روزگار)

از جمله ترجمه های خانم معصومه عسکری می توان به رمان «راه آهن زیرزمینی» از کولسون وایتهد اشاره کرد.

اولین چاپ ترجمۀ خانم عسکری از رمان «گتسبی بزرگ» در سال 1393 توسط انتشارات روزگار به چاپ رسیده است. این ترجمه نیز به صورت مستقیم از زبان انگلیسی انجام شده است. با توجه به مقدمه کوتاه مترجم در ابتدای کتاب، خان عسکری کوشیده است تا ترجمه ای بروزتر و امروزی تر از ترجمۀ آقای کریم امامی را ارائه دهد. در این راه، خان عسکری با تاثیرپذیری از ترجمۀ کریم امامی و تطبیق آن با ترجمۀ خود، در واقع نسخه ای پیرایش شده از این ترجمه را ارائه داده است. علارغم این موضوع، در برخی عبارات و جملات، شاهد انحراف از متن اصلی رمان هستیم. جز در چند مورد، در پانویسی ها به ذکر نام های لاتین اسامی خاص بسنده شده است و در کتاب فقط مقدمه کوتاه مترجم در ابتدای کتاب به چشم می خورد.

رمان گتسبی بزرگ با ترجمۀ رضا رضایی (نشر ماهی)

رضا رضایی از جمله مترجمین خوب و باسابقه ایرانی است که ابتدا در رشته مهندسی مکانیک تحصیل کرده ولی آن را راه کرده و به شغل مترجمی روی آورده است. از جمله آثار ترجمه شده توسط رضا رضایی می توان به رمان های «غرور و تعصب» از جین آستین و «جوان خام» از فئودور داستایفسکی اشاره کرد.

ترجمۀ آقای رضا رضایی از رمان «گتسبی بزرگ» جدیدترین ترجمۀ موجود از آن است که اولین چاپ آن در سال 1395 و توسط انتشارات ماهی منتشر شد. آقای رضا رضایی گتسبی بزرگ را به سبکی آزادتر ترجمه کرده است. مترجم برای انتقال بهتر لحن نویسنده و هرچه روان تر شدن متن، از متن اصلی رمان تا حدی فاصله گرفته و سبکی آزادتر را در ترجمه اتخاذ کرده است. معادل سازی ها و ترجمه عبارات در اکثر موارد به خوبی در بافت رمان نشسته اند. مهم ترین ویژگی متمایز کننده این ترجمه، پانویسی های پرتعداد و مفید آن برای شرح و توضیح بسیاری از اصطلاحات و عبارات به کار رفته در رمان است. در ابتدای کتاب پیشگفتاری از سوی مترجم برای شرح زندگی و آثار نویسنده و سبک ترجمه خود و در انتهای کتاب، پسگفتاری ترجمه شده از اسکات دانلدسن به چشم می خورد.

بخشی از متن چهار ترجمۀ مختلف رمان گتسبی بزرگ

«در نتیجه، من از اظهار عقیده دربارۀ خوب و بد دیگران اغلب خودداری می کنم، و این عادتی است که بسیاری طبع های غریب را به روی من گشوده و بارها نیز مرا گرفتار پُرگویان کهنه کار کرده است.»

ترجمۀ مهدی افشار:

«در نتیجه علاقه مندم در داوری هایم جانب احتیاط را داشته باشم، عادتی که دریچه های طبایع بسیاری را به رویم گشود و نیز مرا قربانی کلام کسالت بار حرفه ای هایی بسیار پرگو و وراج کرده است.»

ترجمۀ معصومه عسکری:

«و این گونه شد که من دیگر هیچ وقت درباره ی رفتار دیگران هیچ نوع قضاوتی نکردم. این دیدگاه مرا صاحب اخلاق های جالبی کرد و البته خیلی جاها هم مرا گرفتار آدم های وراج تراز اول کرد.»

ترجمۀ رضا رضایی:

«در نتیجه، من عادت کرده ام که قضاوت هایم را توی دلم نگه دارم، و همین خصوصیات باعث شده که باطن عجیب و غریب خیلی از آدم ها برایم رو بشود و در عین حال گرفتار آدم های پرچانه کار کشته بشوم.»