بررسی و مقایسه تطبیقی ترجمه‌های مختلف کتاب «اسطوره سیزیف»

کتاب «اسطوره سیزیف» یکی از مهم ترین آثار غیرداستانی از آلبر کامو است که در راستا و موازات رمان «بیگانه» نگاشته شده است. به گفته ی ژان پل سارتر، رمان بیگانه، «احساس پوچی» را بازنمایی می کند و اسطوره سیزیف «مفهوم پوچی» را.

این کتاب به خودی خود دارای درجۀ سخت خوانی متوسط رو به بالایی است و کیفیت ترجمه برای آن، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. از کتاب اسطوره سیزیف سه ترجمه ی مشهور در بازار کتاب ایران موجود می باشد که بررسی اجمالی این سه ترجمه را در ادامه خواهید خواند. در انتها نیز بخش های از سه ترجمه انتخاب و آورده شده است تا شما نیز به طور همزمان، با متنِ هر سه ترجمه آشنا شوید.

کتاب اسطوره سیزیف با ترجمۀ مهستی بحرینی (نشر نیلوفر)

مهستی بحرینی از مترجمان بسیار خوب و باسابقۀ آثار فرانسوی زبان است که ترجمه ی اثری بزرگ مانند کتاب «هستی و نیستی» از ژان پل سارتر را در کارنامه دارد. همچنین، خانم بحرینی، دارای مدرک دکترای رشته ی ادبیات و زبان فارسی از دانشگاه تهران است.

اولین نکته مهم درباره ترجمۀ خانم بحرینی از کتاب «اسطوره سیزیف» ترجمۀ کتاب به صورت مستقیم از زبان فرانسه است. با توجه به عناوین کتاب متوجه متنی تحت عنوان «امید و پوچی در آثار کافکا» از آلبر کامو می شویم که ترجمۀ آن به صورت پی افزود توسط مترجم به کتاب اضافه شده است. ترجمۀ خانم بحرینی نسبت به باقی ترجمه ها، به نسبت جدیدتر (چاپ اول 1393) است و در انتشارات نیلوفر به چاپ رسیده است. با توجه به بررسی های صورت گرفته، متن ترجمه شده توسط خانم بحرینی دقیق و بسیار نزدیک به نثر اصلی آلبر کامو است. این ترجمه پی نوشت های مناسب و راه گشایی دارد. تنها نکته ی منفی این ترجمه سخت خوان تر بودن آن نسبت به دو ترجمۀ دیگر است که دلیل آن، استفادۀ خانم بحرینی از جملات ادبی تر و کلمات تخصصی تر است.

کتاب اسطوره سیزیف با ترجمۀ محمود سلطانیه (نشر جامی)

محمود سلطانیه از مترجمان قدیمی ایران است که آثاری را از ژان پل سارتر، آلبر کامو و کارل گوستاو یونگ ترجمه کرده است.

ترجمۀ آقای سلطانیه از رمان «افسانه سیزیف» به صورت غیرمستقیم و از متن انگلیسی اثر صورت گرفته است که این موضوع به خودی خود، یک ضعف برای این ترجمه است. در اولین نگاه، پیشگفتار خلاصه و زیبای دکتر حامد فولادوند تحت عنوان «نیچه و کامو: شورش با دلیل» به چشم می خورد. ترجمۀ آقای سلطانیه نسبت به ترجمۀ خانم بحرینی قدیمی تر (چاپ اول 1382) است و در انتشارات جامی به چاپ رسیده است. پی نوشت های مترجم برای کتاب بسیار کم است. زبان استفاده شده برای این ترجمه، علارغم روان تر بودن نسبت به ترجمه ی خانم بحرینی، تا حدی قدیمی است. متن کتاب نیز، به علت ترجمۀ غیر مستقیم، از قلم و سبک آلبر کامو بسیار فاصله گرفته است.

کتاب اسطوره سیزیف با ترجمۀ علی صدوقی و محمدعلی سپانلو (نشر دنیای نو)

ترجمۀ کتاب «افسانه سیزیف» با همکاری دونفرۀ علی صدوقی و محمدعلی سپانلو به صورت مستقیم از زبان فرانسه صورت گرفته است. اولین بخش کتاب، مقدمه ای بسیار مفصل از جان کریشناک، از کامو شناسان انگلیسی است که شامل شرح و تحلیل زندگی، عقاید و برخی از نوشته های آلبر کاموست. علارغم خواندنی بودن، بهتر بود این متن پس از متن اصلیِ کتاب آورده می شد؛ زیرا که حاوی برخی از جملات متن اصلی و تحلیل های آن است. اولین چاپ این ترجمه نیز، مانند ترجمه ی سلطانیه مربوط به سال 1382 است و در انتشارات دنیای نو به چاپ رسیده است. علارغم ترجمۀ مستقیم و متن روان ترجمه، نثر کتاب تا حدی از قلم اصلی آلبر کامو فاصله گرفته است. در قسمت هایی نیز شاهد اشتباهاتی در تلفظ درست اسامی خاص، مانند ترجمۀ “کیرکه گارد” بجای “کی یر کگور” هستیم. پی نوشت های این ترجمه نیز جایی مابین ترجمۀ خانم بحرینی و آقای سلطانیه قرار می گیرد.

بخشی از متن سه ترجمۀ مختلف کتاب اسطوره سیزیف

ترجمۀ مهستی بحرینی:

«مسئلۀ فلسفی ای که واقعا با اهمیت باشد، یکی بیش نیست و آن خودکشی است. داوری در اینکه زندگی کردن به زحمتش می ارزد یا نه، پاسخ به پرسش بنیادین فلسفه است. باقی قضایا، اینکه جهان سه بُعد دارد، یا اینکه ذهن آدمی بر نه یا دوازده دسته است، به دنبال آن می آید. این ها بازی های ذهنی است، پیش از هرچیز باید پاسخ داد. و اگر چنانکه نیچه گفته است، این امر حقیقت دارد که هر فیلسوفی برای جلب احترام باید گفتارش سرمشق باشد، اهمیت این پاسخ دریافته می شود چون بر کنش قطعی مقدّم است.»

ترجمۀ محمود سلطانیه:

«تنها یک مشکل به راستی جدی وجود دارد و آنهم خودکشی است. داوری اینکه زندگی ارزش زیستن را دارد یا نه بستگی به پاسخ این پرسش اساسی فلسفی دارد و پرسش های سرگرم کنندۀ دیگر از جمله اینکه آیا دنیا سه بعدی است یا روان، نُه یا دوازده مقوله دارد به دنبال آن خواهد آمد. پس نخست باید پرسش اساسی را پاسخ گفت. و اگر این خواست نیچه مبنی بر اینکه فیلسوفی ستایش برانگیز است که خود را به عنوان نمونه ارایه کند درست باشد، آن هنگام پی به اهمیت این پرسش خواهیم برد، زیرا سرآغازی است برای رفتار نهایی.»

ترجمۀ علی صدوقی و محمدعلی سپانلو:

«تنها یک مسألۀ فلسفی واقعا جدی وجود دارد و آنهم خودکشی ست. تشخیص اینکه زندگی ارزش دارد یا بزحمت زیستنش نمی ارزد، در واقع پاسخ صحیح است به مسألۀ اساس فلسفه. باقی چیزها مثلا اینکه جهان دارای سه بعد و عقل دارای نه یا دوازده مقوله است مسایل بعدی و دست دوم را تشکیل می دهند. اینها بازی است، نخست باید پاسخ قبلی را داد. اگر چیزی که نیچه ادعا می کند درست باشد که یک فیلسوف برای اینکه قدر و منزلت داشته باشد باید خود را نمونۀ مردم قرار دهد، آنوقت اهمیت پاسخ آشکار می گردد.»