بهترین اشعار روسی با ترجمه فارسی

شعر بخش مهمی از فرهنگ هر ملت و به‌ویژه برای روس‌هاست. این کشور همچون سایر سرزمین‌های بزرگ اهل فرهنگ و هنر در جهان، شاعران بسیار بزرگی را در دامان خود پرورانده‌است.

زبان روسی به دلیل تعداد زیاد مصوت های بلند، بسیار آهنگین به گوش می‌رسد. به همین دلیل است که شعر روسی در سراسر جهان مشهور است و علاقه مندان به زبان و فرهنگ روسی نمی‌توانند از آن بگذرند. با این حال شعر در میان آثار مکتوب، سخت ترین نوع نوشتار تلقی می‌شود.

دلیل آن کاملاً ساده است. شاعران باید قافیه بسازند و برای آفرینش شعری زیبا از واژگان مأنوس یا نامأنوس استفاده کنند. این باعث می‌شود اغلب اشعار حتی در زبان مبدأ هم به سادگی خوانده و درک نشوند، چه برسد به خواندن ترجمه آن‌ها. اما این نمی‌تواند مانع از انتقال زیبایی‌های مفهوم و بازی‌های کلامی اشعار ترجمه شده‌باشد، به خصوص اگر یک مترجم باتجربه آن‌ها را به زبان دیگر برگرداند.

در این مقاله، فهرستی از بهترین اشعار روسی با ترجمه فارسی از بزرگترین شاعران مشهور روسی تهیه شده که درک و لذت بردن از آثارشان به اندازه کافی آسان است. شناخت این شاعران بینش مختصر اما جامعی در مورد تاریخ و فرهنگ روسیه به شما می‌دهد.

«یوگنی انه گین» شاعر: «پوشکین» (۱۸۳۳)

کتاب «یوگنی انه گین»​ اثر «الکساندر سرگیویچ پوشکین» (۱۸۳۷_۱۷۹۹) نه تنها مشهورترین شاعر روسیه است، بلکه در سرتاسر دنیا نیز، شاعری شناخته شده می‌باشد. او رویایی بود که شعر روسی را چنان به شدت تغییر داد که در نتیجه کار استثنایی‌اش «عصر طلایی شعر» آغاز شد.

پوشکین نه فقط در شعر، بلکه در سیاست نیز انقلابی بود و به همین علت به تبعید فرستاده شد و پس از آزادی، بسیاری از آثارش را تحت تأثیر آن دوران نوشت. اما این شاعر طلایی روسیه عمر کوتاهی داشت و در اثر بی پروایی‌های معمول آن دوران، در سن ۳۷ سالگی در یک دوئل درگذشت. پوشکین را ستون فقرات شعر روسی می‌دانند. با این حال در میان تمام اشعار خارق‌العاده او، کتاب شعر خاصی وجود دارد که برجسته ترین اثر او محسوب می‌شود.

این کتاب، «یوگنی انه گین»، رمان منظوم بزرگ «الکساندر پوشکین» است که شاهکار ادبیات روسیه و عاشقانه‌ای تراژیک می‌باشد. این رمان منظوم کاملاً در سبک رمانتیک قرار می‌‌گیرد، و شخصیت اصلی آن مرد جوانی احمق، مغرور و خودخواه است که پس از کشتن حریفش در یک دوئل، بخاطر عشق به یک زن، همه چیزش را از دست می‌دهد…

این اثر را نیز می‌توان یکی از بهترین اشعار روسی با ترجمه فارسی دانست.

«خاطره ای در درونم است» شاعر: «آنا آخماتووا» (۱۹۹۸)

«خاطره ای در درونم است» نوشته خانم «آنا آخماتووا» با نام اصلی «آنا آندریوا گورنکو» (۱۸۸۹–۱۹۶۶) شاعر شناخته‌شده و برجسته روس، بنیانگذار و رهبر مکتب «شعر پترزبورگ» یا «اکمه ایسم» در اوایل قرن بیستم میلادی، در روسیه به دنیا آمد. او یکی از شناخته شده ترین شاعران کشور روسیه و از محبوب‌ترین شعرای زن در سطح بین‌المللی می‌باشد که اشعارش در تمام دنیا، ترجمه و خوانده می‌شود.

این شاعر پرافتخار در سال ۱۹۶۵، نامزد دریافت جایزۀ ادبی نوبل شد. آخماتووا هم در سرودن شعرهای بلند احساسی استعداد داشت و هم در شعرهای کوتاه و قهرمانانه؛ اما وجه اشتراک تمام آن‌ها دور‌بودن از هر نوع جزم اندیشی و عدم وابستگی به جریان‌هایی موسوم به «هنر متعهد سوسیالیستی» بود. قدرت زنانه اشعار دلخراش او در مورد عشق، اندوه، روسیه و دنیا، او را روی قله ادبی بزرگان جهان جای داد؛ که پیش از آن تحت سلطه مردان قرار داشت.

کتاب خاطره‌ای در درونم است گلچینی از بهترین اشعار «آنا آخماتووا» می‌باشد که توسط مترجم برجسته کشورمان «احمد پوری» انتخاب و ترجمه شده‌اند. پوری این اشعار را از کتاب‌های مستقل این بانو با عناوین «شعر شامگاه»، «تسبیح»، «فوج پرندگان سپید»، «بارهنگ»، «پس از میلاد»، «نی زار» و «شعر های تاشکند» برگزیده‌است.

«من عاشقم» شاعر: «ولادیمیر مایاکوفسکی» (۱۹۲۹)

«من عاشقم» اثر ولادیمیر مایاکوفسکی، گزیده‌ای از برترین اشعار روسی با ترجمه فارسی فارسی می‌باشد که در کنار آن، یک زندگی‌نامه مفصل از این شاعر، تبیین سبک شعری وی و مختصری از خاطراتش گنجانده شده‌است.

«ولادیمیر مایاکوفسکی» (۱۹۳۰_۱۸۹۳) نابغه شعر روسی، یکی از شاعران پیشرو در جنبش آینده نگری موسوم به «فوتوریسم» و چهره‌ای شناخته‌شده در هنر روسیه می‌باشد. سبک خاص مایاکوفسکی که شامل قطع مکرر جملات، تقسیم آنها به خطوط کوتاه و تیز است، او را از هم عصران خود متمایز ساخته و در زمره پرطرفدارترین شاعران جهان قرار داده است.

مایاکوفسکی در آثار اولیه‌اش عمدتا در جستجوی پاسخ برای برخی از پیچیده‌ترین سؤالات درباره هدف انسان در جهان بود و به نقش شاعر می‌اندیشید. در سال ۱۹۰۸ مایاکوفسکی به حزب انقلابی بلشویک پیوست و برای چندین ماه با رژیم تزاری در خیابان‌های مسکو مبارزه کرد و به زندان افتاد.

آن زمان برای مایاکوفسکی آزادی خواه سخت گذشت و چون نمی‌توانست رفتن دوباره به زندان را تحمل کند، بعد از آن تنها از طریق شعر به مخالفت با سیستم تزاری برخاست. فعالیت‌های هنری مایاکوفسکی در دهه ۱۹۲۰ به اوج رسید، اما او زندگی پر دردسری داشت که منجر به خودکشی‌اش در سال ۱۹۳۰ شد. این اثر را نیز می‌توان یکی از بهترین اشعار روسی با ترجمه فارسی به حساب آورد.

«مارینا ایوانونا تسوه تایوا» شاعر: «مارینا تسوتایوا» (۲۰۱۰)

کتاب «مارینا ایوانونا تسوه تایوا» اثر مارینا تسوتایوا (۱۹۴۱_ ۱۸۹۲) که به عنوان یکی از بزرگترین شخصیت‌های ادبی روسیه در قرن بیستم از او یاد می‌شود، بخشی جدایی‌ناپذیر از نمادگرایی شعر روسیه است. «مارینا تسوتایوا» یکی از تأثیرگذارترین شاعران قرن بیستم و در عین حال یکی از سخت‌‌ترین شاعران قابل درک روس می‌باشد.

او شعر را منبع زندگی می‌دانست. تسوتایوا در طول انقلاب روسیه کوچک‌ترین دخترش را به دلیل قحطی از دست داد و پس از اعدام شوهرش به اتهام جاسوسی، در سن ۴۸ سالگی خودکشی کرد. اشعار او به دلیل مضمون بسیار تاریک و غم انگیزشان، اغلب با انتقاد مواجه می‌شد و سال‌ها کتاب‌هایش فروش نداشت و پس از مهاجرت در جریان انقلاب، نام او از ادبیات روسیه پاک شد.

اما سال‌‌ها پس از مرگ غم‌انگیز و ناگهانی‌اش، آثارش راه بازگشت را پیدا کردند. امروزه «مارینا تسوتاوا» در کنار شاعران بزرگی چون «پاسترناک»، «ماندلشتام» و «آخماتووا»، به عنوان یکی از چهار شاعر بزرگ روسی قرن حاضر و یکی از مهم‌ترین نویسندگان زن روسیه شناخته می‌شود.

یکی از مهم‌ترین و پرفروش‌ترین کتاب‌های این شاعر پرافتخار، کتاب «مارینا ایوانونا تسوه تایوا»، است که در برگیرنده بیوگرافی کامل او و برگزیده‌ای از شناخته‌شده‌ترین، احساسی‌ترین و قدرتمند‌ترین اشعار وی می‌باشد. این اشعار توسط «فریده حسن زاده» به فارسی برگردانده شده‌اند.

«زندگی خواهر من است» شاعر: «بوریس پاسترناک» (۱۹۲۳)

یکی از مشهورترین و پرخواننده‌ترین کتاب‌های شعر بوریس پاسترناک، مجموعه «زندگی خواهر من است» می‌باشد که توسط «لیوف آدولفوویچ اوزروف» گردآوری شده و خانم فرشته ساری آن را به فارسی برگردانده است. او در این مجموعه عاشقانه‌ترین شعرهای زندگی‌اش را سروده است.

اگرچه اغلب این اشعار بر سفرها و عشق‌های شخصی او تمرکز دارند، اما تنش و نوید انقلاب قریب‌الوقوع اکتبر نیز در آن‌ها نفوذ کرده‌است. علاوه بر این گزیده اشعار، یک بیوگرافی مفصل از شاعر نیز در انتهای کتاب گنجانده شده‌است. «بوریس پاسترناک» (۱۹۶۰_۱۸۹۰) متولد مسکو، در خانواده‌ای از هنرمندان مشهور متولد شد. پدرش نقاش و تصویرگر آثار تولستوی، و مادرش پیانیست معروف کنسرت بود.

بوریس پاسترناک پس از اینکه مجبور شد جایزه نوبل ادبیات را در سال ۱۹۵۸ برای رمان «دکتر ژیواگو» رد کند، در خارج از کشور شناخته شد؛ اولین رمان ادبی که از دوران بسته پرده آهنین استالین پرده برداشت و جهان را شگفت زده کرد. پاسترناک بیشتر به خاطر شعرهای دشوار اولیه‌‌اش که بیانگر وحدت بین او و طبیعت بودند، شهرت داشت اما اشعار بعدی او، مستقیم‌تر، قابل دسترس‌تر و جهانی‌تر شدند.

کلام آخر

اغلب علاقمندان به مطالعه با غول‌های نثر روسیه آشنا هستند؛ نویسندگان بزرگی همچون «لئوتولستوی» (تالستوی)، «فئودور داستایوفسکی» و «ایوان تورگنیف»، اما احتمالاً با غول‌های شعر این کشور کمتر آشنا باشند. در این مقاله سعی شد چند کتاب مشهور از تنی چند از بزرگان شعر روسیه به شما معرفی شود و مسیری برای شناخت شعر جهان را پیش رویتان بگشاید.

اگر این مقاله شما را مشتاق خواندن کتاب‌های شعر بیشتری کرده است، مطالعه مقاله‌های «بهترین اشعار ترجمه‌شده شاعران اروپایی» و «کتاب‌هایی برای هدیه دادن: شعر» نیز پیشنهاد می‌شود.