آشنایی با نقاشان معروف ایران و آثار برجسته آنان

در تمامی حرفه‌ها همیشه بزرگانی هستند که آثار ماندگاری داشته و راه و روش‌شان سرلوحه آیندگان است و یادشان برای همیشه در خاطر اهالی هنر می ماند. اگر از علاقه مندان به هنر نقاشی هستید می‌توانید با نوابغ این عرصه آشنا شوید و فرمول موفقیت آن‌ها را کشف کنید و با بهره‌گیری از تجربیات‌شان، ادامه دهنده راهشان باشید تا نام یاد شما نیز برای نسل های بعدی ماندگار شود.

در این مطلب از چی بخونم تصمیم گرفته‌ایم به معرفی 15 مورد از نقاشان معروف ایران و آثار برجسته آن‌ها بپردازیم. با ما همراه شوید.

تاریخ هنر نقاشی در ایران

تاریخ هنر نقاشی در ایران به دوران غارنشینی برمی‌گردد. در آن زمان تصاویر نقاشی شده‌ای روی دیوارها نوشته می‌شد. در غارهای استان لرستان تصاویری از حیوانات و انسان‌ها کشف شده که مربوط به حدود 12 هزار سال پیش است. علاوه بر این، نقاشی‌هایی هم در تپه سیلک و شوش پیدا شده که روی ظروف سفالی کشیده شده‌اند.

از آنجا که نقاشی‌های آن زمان بسیار ساده و هندسی بوده‌اند و با توجه به اینکه خط از نقاشی به وجود آمده است، می‌توان فهمید این نقاشی‌ها مایه‌ای از خط هم داشته‌اند. در کوه خواجه سیستان و دورا اروپوس در بین‌النهرین، نقاشی‌هایی به چشم می‌خورد که متعلق به دوره اشکانیان بوده و نشان دهنده سنت‌های دینی نقاشی بعد از اسلام است.

هنرمندان نقاش دوره زندیه

از نقاشان معروف ایرانی دوران زندیه می‌توان موارد زیر را نام برد:

علی اشرف

علی اشرف، استادی خوش نگار بود که در حدود سال 1120 متولد شد. او در نقاشی، گل بوته سازی و صورت سازی بسیار تبحر داشت. آقا صادق، آقا زمانی ثانی و آقا باقر از شاگردان او هستند. علی اشرف تا اواخر قرن دوازدهم (1192) زندگی می‌کرده و مشخص نیست چه زمانی فوت کرده است.

میرزا بابا نقاش باشی

میرزا بابا اهل شیراز و از نقاشان دوران زندیه و فتحعلی شاه بود که در کشیدن شیوه‌های مختلف نقاشی مهارت داشت. او در شبیه سازی و چهره پردازی دقیق بسیار قوی بود و با استفاده از آبرنگ ، سایه‌های بسیار استادانه‌ای میزد.

نقاشی با آبرنگ به مهارت خیلی زیادی نیاز دارد؛ زیرا در صورت اشتباه کشیدن نقاشی با پاک کن پاک نمی شود. علاوه بر این، در منظره سازی و کشیدن دَشت و دَمَن هم ماهر بود. جدا از نقاشی، میرزا بابا شاعر نیز بود و سروده‌هایش را با مداد و جوهر و با خط زیبای نستعلیق و شکسته می‌نوشت.

از جمله مهم ترین آثار او می‌توان به نقاشی آبرنگ فتحعلی شاه که دو زانو روی یک مسند نشسته، قلمدان زیبایی که روی آن صحنه جنگ معروف چالدران نقش بسته و انفیه‌دان زیبایی که تصویری از یک پیرمرد و دو دختر را نشان می‌دهد، اشاره کرد.

آقا صادق اول

آقا صادق اول یکی دیگر از نقاشان معروف ایرانی دوره زندیه بود که فعالیت‌های هنری‌اش را از حدود سال‌های 1128 تا 1178 هجری قمری برای مدت 50 سال ادامه داد و با نام هایی همچون «صادق الوعد آقا صادق» و «صادق الوعد» شناخته می‌شد.

او یکی از شاگردان علی اشرف بود و تصاویر مختلفی از گل و مرغ و غیره را به روش روغنی (لاکی) روی قلمدان‌ها می‌کشید. از جمله آثار آقا صادق اول می‌توان به یک جلد آینه که به شیوه لاکی کشیده و در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن است اشاره کرد.

هنرمندان نقاش دوره صفویه

از نقاشان معروف ایرانی دوران صفویه می‌توان موارد زیر را نام برد:

صادق بیک افشار

صادق بیک افشار، شاعر و نقاش دوران صفوی است که در سال 940 هجری قمری به دنیا آمده است و در اشعارش از او با عنوان «صادقی» یاد می‌شود. او یکی از افراد ایل خدابنده لو بود و به دلیل پیشرفت در نقاشی، در زمان سلطنت سلطان محمد، کتابدار سلطنتی شد و در زمان سلطنت شاه عباس هم احترام و تقرب زیادی داشت. صادق بیک افشار در سال 108 هجری قمری فوت کرده است.

کمال الدین بهزاد

کمال‌الدین بهزاد هراتی در سال 854 هجری قمری متولد شده است. او در زمان سلطنت سلطان حسین بایقرا و شاه اسماعیل اول صفوی زندگی می‌کرده است. از شاگردان معروف او هم می‌توان استاد میرک اصفهانی را نام برد. در زمان شاه اسماعیل اول، بهزاد مدتی در سمت ریاست کتابخانه سلطنتی قرار داشت. از مهم ترین آثار به جا مانده از او می‌توان به «تصویر سلطان حسین بایقرا» و «یک جلد کتاب بوستان سعد» اشاره کرد.

حبیب الله ساوجی

حبیب‌الله ساوجی یکی از نقاشان معروف اهل ساوه، در دوران شاه عباس اول زندگی می‌کرده است. او در شبیه سازی بسیار تبحر داشت و مدتی برای حسین‌خان شاملو حاکم قم کار می‌کرد تا اینکه شاه عباس او را نزد خود آورد و به عنوان یکی از نقاشان خاص خود قرار داد. از جمله مهم ترین آثار بجا مانده از این نقاش می‌توان به تصویر دو سوارکار و تصویر نقش دو شتری با روپوش طلایی اشاره کرد.

هنرمندان نقاش دوره قاجاریه

برخی از نقاشان معروف ایرانی در دوره قاجاریه شامل موارد زیر می‌شوند:

صنیع الملک کاشانی

میرزا ابوالحسن غفاری، صنیع الملک، یکی از نقاشان معروف ایرانی و بزرگ ترین نقاش دوره قاجاریه است که در سال 1229 هجری قمری به دنیا آمد. او عموی محمد غفاری معروف به کمال الملک بوده و بنیان‌گذار نخستین مدرسه نقاشی در ایران است.

در سال 1262 هجری قمری برای آشنا شدن با سبک نقاشی اروپایی به ایتالیا فرستاده شد و بعد از اینکه مجددا به ایران برگشت به او لقب «نقاش باشی» دادند. کمی بعد از طرف ناصرالدین‌شاه، لقب «صنیع الملک» به او اختصاص داده شد و ساختمانی هم برای تاسیس مدرسه نقاشی در اختیارش قرار گرفت.

نخستین هنرستان نقاشی ایران با روش نوین را صنیع الملک کاشانی تاسیس کرده است. از مهم ترین آثار بجا مانده از او که بیشتر با آبرنگ و گواش کار شده‌اند می‌توان به چهره محمدشاه، خورشید خانم دخترعموی پدری ابوالحسن، شاهزاده و خادمان او، تک چهره تمام قد ناصرالدین میرزا، دو دلداده جوان و طرح سیاه قلم چهار راس گاو اشاره کرد.

کمال الملک

یکی از برجسته ترین نقاشان معروف ایرانی در دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی، محمد غفاری معروف به کمال الملک است که در سال 1224 در کاشان به دنیا آمد. روحیه لطیف هنری و تشویق خانواده مواردی بودند که باعث شدند او در مسیر هنری قرار بگیرد.

زمانی که ناصرالدین شاه محمد غفاری را استخدام کرد در ابتدا به او لقب خان، سپس پیشخدمت مخصوص، کمی بعد نقاش باشی و در آخر هم لقب کمال الملک را داد. برخی از آثار کمال الملک شامل تابلوی تالار آینه، زرگر بغدادی و شاگردش، نقاشی ناصرالدین‌شاه، نقاشی رمال، نقاشی چهره مظفرالدین شاه و فالگیر یهودی می‌شوند.

آقا نجف اصفهانی

آقا نجف اصفهانی متولد سال 1167 خورشیدی در اصفهان، یکی از برجسته ترین قلمدان نگاران دوره قاجار بود. او که به «نجفعلی نقاش باشی» معروف بود، چهره‌های بسیار زیبایی را روی قلمدان‌هایش می‌کشیده است.

علاوه بر این تصاویری از شکارگاه، مجلس‌های رزمی و بزمی، گل آرایی و تصویر پرندگان نیز در آثارش به چشم می‌خورد. آقا نجف اصفهانی به تقلید از نقاشان اروپایی در طرح‌هایش از چهره حضرت عیسی و حضرت مریم استفاده می‌کرد، به همین دلیل برخی سبک کاری‌اش را فرنگی سازی می‌دانند.

از جمله آثار باقیمانده از او می‌توان قلمدان برازنده‌ای با نشان‌های مختلف و امضای «یا شاه نجف»، تابلوی رنگ روغن تمام قد محمد شاه قاجار، تصویر یوحنا، نقاشی نسخه خطی شاهنامه و قاب آیینه با تصویرهایی از افسانه شیخ صنعان و دختر ترسا با امضای «یا شاه نجف» را نام برد.

هنرمندان نقاش دوره پهلوی

از نقاشان معروف ایرانی دوران پهلوی می‌توان موارد زیر را نام برد:

محمد بهرامی

محمد بهرامی یکی از پایه‌گذاران هنرهای گرافیک در ایران است که در سال 1308 شمسی متولد شده است. او از همان دوران کودکی به نقاشی علاقه زیادی داشت و در پنج سالگی شروع به نقاشی کشیدن کرد. محمد در حین تحصیل مدتی در هنرستان نقاشی هنرهای زیبا به یادگیری نقاشی پرداخت و بعد از اینکه تحصیلات دوران متوسطه را تمام کرد، به دانشکده هنرهای زیبا رفته و نقاشی را ادامه داد.

بهرامی در سال 1325 آتلیه نقاشی خود را با نام «آتلیه فارس» تاسیس کرد و شاگردان زیادی را تربیت نمود. مهم‌ترین آثار محمد بهرامی تابلوهایی هستند که او آن‌ها را با الهام از شاهنامه فردوسی نقاشی کرده و در آن‌ها حماسه‌های تاریخ ایران را به تصویر کشیده است.

جعفر چهره نگار

جعفر چهره‌نگار یکی دیگر از نقاشان معروف ایرانی دوره پهلوی است که در آبرنگ و رنگ روغنی و شبیه سازی بسیار تبحر داشته است. از جمله آثار او می‌توان به تصویر رنگ و روغن ارباب کیخسرو اشاره کرد که رقم «جعفر» و تاریخ 1312ش روی آن حک شده است.

نقاشان معاصر

از نقاشان معروف ایرانی دوران معاصر می‌توان موارد زیر را نام برد:

محمد تجویدی

محمد تجویدی یکی از نقاشان معروف ایرانی دوران معاصر است که در سال 1303 در تهران متولد شد. پدر او، محمد هادی تجویدی یکی از شاگردان کمال الملک بود و شاگردانی را تربیت کرده که امروزه هر یک از آن‌ها از اساتید فن نقاشی و مینیاتور هستند.

محمد تجویدی بعد از اینکه تحصیلات متوسطه‌اش را در زمینه نقاشی به پایان رساند، در کنکور به عنوان استاد انتخاب شد و کمی بعد، کارگاهی را تاسیس کرد و به تربیت شاگرد پرداخت. شاگردان او نقاشی را ابتدا روی دفتر طراحی و کاغذ و سپس روی بوم می کشیدند. از جمله مهم ترین آثار او می‌توان به نقاشی‌های کتاب «حماسه هیزم شکن» اشاره کرد.

محمود فرشچیان

محمود فرشچیان یکی از نقاشان معروف ایرانی معاصر است که در سال 1308 در شهر اصفهان متولد شده و تاکنون آثار باشکوه بسیاری را خلق کرده است. استاد فرشچیان در نقاشی ایرانی بنیان‌گذار مکتب خاصی است که بر پایه نقاشی کلاسیک و تکنیک‌های جدید نقاشی استوار است.

اسماعیل آشتیانی

دکتر اسماعیل آشتیانی متخلص به شعله، در سال 1271 خورشیدی در تهران به دنیا آمد و از شاگردان کمال الملک بود. او دوران ابتدایی را در مدرسه اسلام و دوران متوسطه را در دارالفنون سپری کرد و در کنار استادانی همچون مصور الممالک میر منصور، میرزا حاج آقا نقاش باشی و مرحوم شیخ‌المشایخ نقاشی را یاد گرفت، اما به دلیل نداشتن پیشرفت در این عرصه، به مدرسه صنایع مستظرفه کمال الملک فرستاده شد

بعد از طی یک دوره سه سال، توانست شاگرد اول شود. کمال الملک ابتدا او را معلم مدرسه مستظرفه و سپس معاون آنجا کرد. سال 1311 که کمال الملک از کار کناره‌گیری کرد، آشتیانی رئیس مدرسه شد و بعد از سه سال خدمت در این سمت، برای مطالعه به اروپا سفر کرد. از مهم ترین آثار او می‌توان به «تریاکی‌ها»، «قهوه‌خانه» و «حافظ» اشاره کرد که اکنون در موزه شیراز نگهداری می‌شوند.

علی اکبر صادقی

علی اکبر صادقی یکی از پرکارترین نقاشان ایرانی است که در سال 1316 در شهر تهران متولد شده است. او که ابتدا کارش را با مداد رنگی و دفتر نقاشی شروع کرد، در زمینه‌های مختلف نقاشی از جمله ساخت پوستر فیلم، طراحی بسته‌بندی و جلد کتاب‌ها و همچنین گرافیک تبلیغاتی کار کرده است.

سبک نقاشی علی اکبر صادقی در حوزه سورئالیسم ایرانی است و بیشتر آثار به جا مانده از او حاوی اساطیر ایرانی و نشان دهنده فرهنگ ایران هستند.

سخن پایانی

در این مطلب به معرفی برخی از نقاشان معروف ایرانی و خلاصه‌ای از زندگینامه آن‌ها و همچنین معرفی تعدادی از آثار برجسته آن‌ها پرداختیم. بدون شک، شناخت چنین اشخاصی می‌تواند برای اهالی هنر تلنگری باشد تا آن‌ها نیز تجلی‌بخش نام‌های برجسته هنرمندان آینده باشند.