آشنایی کامل با رشته داروسازی

معرفی رشته داروسازی

پس از رشته های پزشکی و دندانپزشکی، می توان داروسازی را به عنوان سومین رشته پرطرفدار در کنکور  سراسری نام برد. این رشته در پایه دکترای عمومی قرار داشته و از رشته های مجموعه تجربی در کنکور سراسری می باشد، که هر ساله تعداد زیادی از دانش آموزان برای رسیدن به آن با یکدیگر رقابت می کنند. همان طور که از نام این رشته پیداست، این رشته نقش مهمی را در رابطه با تولید و ساخت دارو، بررسی وضعیت دارو در بدن انسان و موجودات زنده و همچنین میزان تاثیر دارو در سلامت جامعه و کم کردن بحران های بیماری زا ایفا می کند. یکی از مهمترین وظایف فارغ التحصیلان این رشته فرموله کردن مواد یعنی تبدیل مواد به  قرص، کپسول، شربت و… که برای بیمار قابل مصرف است می باشد.

 طول دوره تحصیلی رشته داروسازی بین پنج و نیم تا ۶ سال می باشد. دروس این رشته نیز همانند رشته پزشکی و دندانپزشکی از دو بخش علوم پایه و دروس اصلی و تخصصی تشکیل میشود. پس از گذشت تقریبا دو سال و گذراندن واحدهای درسی مربوط به علوم پایه، دانشجویان در آزمونی تحت عنوان آزمون علوم پایه شرکت می نمایند و پس از آن وارد مرحله دروس اصلی و تخصصی می شوند. لازم به ذکر است قبولی در آزمون علوم پایه داروسازی به منزله کسب مجوز برای ورود به مرحله بعد جهت فراگیری دروس اصلی و تخصصی این رشته می باشد. البته این دسته از دانشجویان به منظور ورود به دوره کارورزی خود نیز مستلزم شرکت در آزمون مربوط به آن می باشند و پس از کسب حد نصاب نمره مجاز به گذراندن دوره کارورزی، می توانند در آن شرکت کنند.

دروس رشته داروسازی

وضعیت بازار کار و میانگین در آمد رشته داروسازی

برای فارغ التحصیلان رشته داروسازی، بازار کار بسیار مناسب و گسترده ای وجود دارد. آنها می توانند در زمینه های شغلی زیر مشغول به کار شوند:

• کارخانه های آرایشی و بهداشتی
• صنایع داروسازی
• درمان و آموزش پزشکی
• امور اجرایی وزارت بهداشت
• فعالیت های تحقیقاتی در کارخانه های داروسازی
• تاسیس داروخانه

 البته ممکن است زمینه های شغلی دیگری هم وجود داشته باشند، به طور مثال در بیمارستان ها به ازای هر ۱۱۰ تخت یک دکتر داروساز بالینی و همچنین دکتر داروساز عمومی باید وجود داشته باشد. در کارخانه های مواد آرایشی و بهداشتی نیز به افراد داروساز نیاز است. همچنین فارغ التحصیلان رشته داروسازی می توانند به عنوان کارشناس در قسمت تحقیقات کارخانه های تولید دارو مشغول به کار شوند و یا در صنایع داروسازی امور اجرایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مشغول فعالیت کنند.

 از طرفی بعضی از فارغ التحصیلان رشته داروسازی نیز به صورت خصوصی و مستقل مشغول به کار می شوند و با کسب مجوز های لازم نسبت به راه اندازی داروخانه شخصی خود اقدام می نماید. البته این کار به دلیل وجود قوانین محدود کننده و وجود تعداد کافی داروخانه در اغلب شهر ها  نسبت به گذشته بسیار دشوارتر شده است. در رابطه با درآمد رشته داروسازی در کشورمان ایران باید گفت که این رشته از جمله مشاغل با درآمد بسیار مناسب و خوب در کشور ما می باشد. اگر در بخش های دولتی مشغول به کار شوید مطابق قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کنید و اگر هم در بخش خصوصی مشغول به کار باشید با توجه به تجربه، مهارت، سطح تحصیلات و سابقه شما حقوقتان متفاوت خواهد بود. به طور مثال اگر در داروخانه ها مشغول به کار شوید ممکن است بیش از ۱۰ میلیون تومان در ماه و اگر هم بخواهید داروخانه شخصی خود را راه اندازی کنید ممکن است درآمد شما با توجه به شرایط از ۵۰ میلیون تومان تا مبالغ بالاتر از آن باشد. بنابراین فرصت های شغلی و درآمد برای داروسازان بسیار مناسب و گسترده می باشد چرا که رشته داروسازی جزو سه دهک درآمدی بالای جامعه است و به همین علت است که داوطلبان زیادی برای رسیدن به آن رقابت می کنند.

توانایی های لازم برای تحصیل و فعالیت در رشته داروسازی

رشته داروسازی نیازمند ذهنی قوی و حافظه ای قدرتمند می باشد زیرا فرد داروساز باید حجم بالایی از اطلاعات را در ذهن خود جای دهد. اطلاعاتی مثل عوارض دارو، شناسایی دارو، میزان مصرف یا دوز دارو، تداخلات دارویی و… داروسازی مستقیماً با جان انسان ها سروکار دارد، پس اشتباه کردن در این زمینه می تواند خسارات جبران ناپذیری به بار آورد. در رشته داروسازی ممکن است خطا هایی مانند عدم فهم دست نوشته های پزشک در نسخه یا وارد کردن اطلاعات غلط به سیستم های کامپیوتری و یا حتی اندازه گیری اشتباه مواد تشکیل دهنده دارو پیش آید، بنابراین این رشته نیازمند دقت بسیار بالا نیز می باشد.

داروساز نیازمند مهارت ارتباطی قوی است تا بتوانند برای بیمار شرح مصرف دارو و عوارض آن را به درستی بیان کند. همچنین یک داروساز باید ذهن تحلیلگر خوبی داشته باشد تا بتواند در صورت نیاز تصمیم درستی بگیرد و بتواند به منابع صحیح دارویی رجوع کند. همچنین باید گفت که از مهم ترین لازمه های تحصیل در رشته داروسازی، علاقه به تحقیق و پژوهش و هم چنین توانمند بودن در این زمینه است، زیرا عرضه داروهای جدید به بازار حاصل تلاش افرادی است که در مراکز تحقیقاتی متنوعی مشغول به فعالیت بوده و هستند. به عبارتی می توان گفت بخش عظیمی از این رشته به انجام پژوهش های مختلف بستگی دارد.

امکان ادامه تحصیل رشته داروسازی در داخل و خارج کشور

همان طور که گفته شد رشته داروسازی از جمله رشته های دکترای عمومی محسوب می شود و دانشجویان این رشته بعد از حدود 5-6 سال مدرک خود را اخذ خواهند کرد. دانشجویان پس از فارغ التحصیل شدن در دوره دکتری، با داشتن معدل بالای ۱۵ می توانند در امتحان تخصص شرکت کنند. در دوره تخصص باید ۴۰ واحد درسی پیشرفته تخصصی را بگذرانند و قبل از انجام پایان نامه باید در آزمون کشوری تخصص شرکت کنند. بعد از آن هم به انجام پایان نامه و دفاع از آن اقدام کنند. در قسمت آتی به معرفی دوره های تخصصی که دانشجویان می توانند در آن ها تحصیلات خود را ادامه دهند می پردازیم.

همچنین امکان ادامه تحصیل برای فارغ التحصیلان این رشته در بسیاری از کشور های سراسر دنیا فراهم می باشد. از بهترین کشورها برای ادامه تحصیل در رشته داروسازی می توان به آمریکا، انگلیس، استرالیا و… اشاره کرد. در بسیاری از کشورها، داروسازی، شغلی پردرآمد محسوب می شود و با تحصیل در این رشته دانشگاهی، حتی می توانید در برخی از کشورها مثل کانادا اقامت بگیرید. در این میان، کشور قبرس یکی از راحت ترین کشورها برای تحصیل در رشته داروسازی به شمار می رود. چرا که در این کشور، برای ورود به رشته داروسازی، نیازی به شرکت در آزمون نیست. دانشجویان نیازی به ارائه مدرک زبان ندارند و از طرفی، هزینه های تحصیل داروسازی به زبان انگلیسی در قبرس، سالانه در حدود ۷۰۰۰ یورو است. مدارکی که دانشجویان در قبرس اروپایی دریافت می کنند، مورد تایید اروپا و انگلستان است.

توجه داشته باشید که در بیشتر موارد، برای ادامه تحصیل در خارج از کشور، باید با زبان خارجی کشور مورد نظر و همچنین زبان انگلیسی آشنایی خوبی داشته باشید. علاوه بر این، برای اثبات آشنایی با زبان انگلیسی نیز به شرکت در آزمون های بین المللی و معتبر زبان خارجی مانند تافل،  آیلتس و… نیاز دارید.

گرایش های رشته داروسازی در مقاطع تحصیلات تکمیلی

شیمی دارویی (Pharmaceutical Chemistry)

این رشته، یکی از پایه ای ترین گرایش های تخصصی داروسازی می باشد. هدف اصلی در این دوره، تربیت متخصصانی است که به خوبی بر دانش شیمی و به ویژه شیمی آلی، مسلط باشند، از ساختار شیمیایی ترکیبات دارویی و گروه های عاملی فعال موجود در ساختمان آنها، آگاه باشند و بتوانند به خوبی، واکنش ها و ساختار ترکیبات شیمیایی را بررسی و تحلیل کنند.

از سوی دیگر، بتوانند بین این ساختار شیمیایی ترکیبات مختلف و عملکرد آن ها در بدن انسان، یک ارتباط منطقی پیدا کنند و این ارتباط را برای طراحی یا شناسایی ماده موثره های دارویی جدید، به کار بگیرند. دستیاران این رشته تخصصی، در طول تحصیل، از توانمندی های لازم برای کار با ابزارهای پیشرفته آزمایشگاهی و دستگاه های متعدد آنالیز داروها نیز برخوردار می شوند.

فارماکوگنوزی (Pharmacognosy)

این گرایش تخصصی نیز در قالب دوره های آموزشی–پژوهشی منجر به مدرک Ph.D در سطح دنیا ارائه می شود. در این رشته تخصصی، دانشجویان با خواص مواد موثره دارویی با منشاء طبیعی به ویژه گیاهان دارویی آشنا می شوند. دانش لازم برای شناسایی گیاهان دارویی و اجزایی از آنها که دارای خاصیت درمانی هستند، استخراج و شناسایی مواد موثره موجود در قسمت های مختلف گیاهان، از جمله مهارت هایی هستند که در این دوره تخصصی تدریس می شوند. دستیاران این رشته تخصصی، در طول تحصیل، با گیاهان دارویی بومی (فلور گیاهی) ایران آشنا می شوند و می آموزند که هریک از گونه های گیاهی موجود، که دارای ارزش دارویی در مقیاس صنعتی است، با چه شرایط اقلیمی خاصی سازگار است.

سم شناسی (Toxicology)

این رشته تخصصی، از جمله دوره های تخصصی منجر به مدرک Ph.D به شمار می رود که علاوه بر فارغ التحصیلان داروسازی، فارغ التحصیلان دوره های کارشناسی ارشد سم شناسی نیز می توانند در آن ادامه تحصیل دهند. دانشجویان در این دوره، ضمن آشنایی با عناصر و ترکیبات سمی غیر دارویی که بشر در خطر تماس با آنها قرار دارد، با مسمومیت های ناشی از ترکیبات دارویی نیز آشنا می شوند. برخی از دانش ها و مهارت هایی که در این گرایش، آموزش داده می شوند، عبارتند از: علایم ناشی از تماس ترکیبات سمی یا دوزهای بالای ترکیبات دارویی که ممکن است به عمد و یا سهواً مصرف شوند، روش های سم زدایی و درمان حمایتی یا علامتی این نوع مسمومیت ها.

علاوه بر این، دستیاران این دوره تخصصی، با روش های رایج آزمایش های در زیوه (In Vivo) و در شیشه (In Vitro) آشنا می شوند تا بتوانند اثرات و عوارض سم ها را در سطح سلولی و اندام ها ارزیابی کنند. این مرحله، از جمله مراحل بسیار مهم در مطالعات داروشناسی، پیش از ورود دارو به عرصه های کارآزمایی های بالینی (Clinical Trials) است.

داروشناسی (Pharmacology)

این رشته تخصصی، ارتباط بسیار تنگاتنگی با رشته سم شناسی دارد. با این تفاوت که به طور عمده، بر روی بررسی اثرات و عوارض داروها تمرکز می کند. دستیاران، در طول این دوره تخصصی با جدیدترین روش های تعیین دوزهای موثر ترکیبات دارویی و مکانیسم اثر آنها آشنا می شوند و همچنین یاد می گیرند که چطور می توان اثرات مورد انتظار داروها را در حیوانات، و همچنین در سطح سلول ها و اندام های هدف، مدل سازی کرد. فارغ التحصیلان این رشته تخصصی، از دانش بسیار بالایی در رابطه با داروها، مکانیسم اثر، عوارض و تداخلات احتمالی اثرات داروهای مختلف برخوردار هستند.

فارماسیوتیکس (Pharmaceutics)

در این گرایش، هدف، تبدیل مواد موثره دارویی به یک شکل مناسب و قابل مصرف توسط انسان است، به گونه ای که حداکثر مقدار ماده موثره دارویی بتواند در دسترس عضو یا اندام هدف قرار گیرد. آشنایی با روش های ارزیابی کیفیت فرمولاسیون های دارویی، سامانه های نوین و پیشرفته دارورسانی، شرایط مناسب نگهداری و بسته بندی های دارویی و نیز توجه به مدل های ارزیابی ویژگی های فارماکوکینتیکی داروها در بدن انسان، از جمله مهارت هایی هستند که دستیاران این دوره تخصصی، آن ها را فرا می گیرند.

داروسازی بالینی (Clinical Pharmacy)

این گرایش تخصصی، یکی از رشته های نوپا در کشور ما به شما می رود که با توجه به ماهیت بالینی آن، به صورت دوره تخصصی بالینی، مشابه دستیاران تخصصی رشته پزشکی طراحی شده است. البته بر خلاف دوره های دستیاری پزشکی، دستیاران داروسازی بالینی می بایست یک سری دروس مرتبط با پزشکی، مانند فیزیوپاتولوژی، فارماکواپیدمیولوژی، سم شناسی بالینی، فارماکوکینتیک بالینی و را در قالب یک دوره  1/5 تا 2 ساله، پیش از حضور در بخش های بالینی مراکز بیمارستانی بگذرانند.

دانش آموختگان این رشته، اطلاعات کاربردی داروها و مهارت لازم برای ارائه خدمات و مراقبت های دارویی (Pharmaceutical Care) در مراکز بیمارستانی و بخش های بالینی را دارا هستند. دستیاران این دوره تخصصی مهارت های لازم برای برقراری ارتباط موثر با بیمار و تیم درمان، پایش اثرات و عوارض داروها در بیماران، شناخت تداخلات رایج و مهم دارویی شامل تداخلات دارو-دارو، دارو-غذا و دارو-بیماری، راه های پیشگیری یا کنترل آنها و همچنین روش های تنظیم دوزهای مناسب دارویی را در طول دوره تحصیل خود کسب می کنند.

بیوتکنولوژی دارویی (Pharmaceutical Biotechnology)

این رشته تخصصی نیز از جمله دوره های تخصصی نوپا در کشور ما به شمار می رود. زیست فناوری دارویی، امروزه به یکی از برجسته ترین رشته های تخصصی داروسازی تبدیل شده است. در این دوره تخصصی، هدف، کسب دانش و مهارت لازم برای بهره برداری از علوم سلولی-مولکولی، میکروبیولوژی و ژنتیک، برای ساخت و تولید مواد موثره دارویی، در مقیاس صنعتی است. بهره برداری از انواع باکتری ها و قارچ ها به عنوان کارخانجات طبیعی تولید داروها و یا به کارگیری ریزسازواره ها در مهار و کنترل بیماری ها از جمله مباحث مورد توجه در این رشته تخصصی هستند.

داروسازی هسته ای یا رادیوفارماسی (Nuclear Pharmacy)

در طی این دوره تخصصی، دستیاران با رادیوداروها، روش های شناسایی و سنجش آن ها، روش تولید رادیوداروها و کاربرد آن ها در تشخیص، درمان و یا پیشگیری از بیماری ها آشنا می شوند و مهارت های مرتبط با آنها را کسب می کنند. دانشجویان این گرایش تخصصی، با تکنولوژی های پیشرفته مرتبط با بکارگیری و تماس با رادیوایزوتوپ ها آشنا می شوند.

اقتصاد و مدیریت دارو (Pharmaceutical Administration and Pharmacoeconomics)

هدف این دوره، تربیت متخصصان کارآمدی است که با توانمندی های مدیریتی، بتوانند در شناسایی و حل مشکلات نظام دارویی کشور، موثر باشند و با مدیریت صحیح منابع مالی، در بهبود سطح ارائه خدمات نظام سلامت بکوشند. در طی این دوره، دانشجو با مباحث مختلف مربوط به اقتصاد داروئی و مدیریت مالی و سایر مباحث مرتبط با رشته آشنا خواهد شد.

نانوفناوری دارویی (Pharmaceutical Nanotechnology)

این رشته نیز که به تازگی در کشور راه اندازی شده است، در راستای خودکفایی کشور در تولید محصولات نانوزیست فناوری و اشتغال متخصصان این عرصه در مراکز علمی و دانشگاهی کشور، مراکز تحقیقاتی پزشکی-دارویی و صنایع داروئی طراحی شده است. در طول این دوره، دانشجو با مباحث گوناگونی از جمله بیولوژی سلولی مولکولی پیشرفته، نانوبیو مواد، کشت سلول و بافت، نانودارو، فارماکوکینتیک پیشرفته و ژن درمانی آشنا خواهد شد.

کنترل دارو (Control of Pharmaceuticals)

این رشته نیز به تازگی در کشور راه اندازی شده است و متخصصانی کارامد را در زمینه کنترل کیفیت انواع مواد اولیه و فرآورده های دارویی و همچنین بهداشتی-آرایشی تربیت می کند. دانش آموختگان این گرایش، در صنایع داروسازی و بهداشتی-آرایشی، آزمایشگاه های کنترل کیفیت فرآورده های دارویی سراسر کشور و همچنین مراکز تحقیقاتی، مشغول به کار خواهند شد. در این دوره، مباحث گوناگونی شامل کنترل میکروبی داروها، کنترل کیفیت زیست داروها، ایمنی دارو، کنترل فیزیکوشیمیایی پیشرفته مواد و فرآورده های دارویی، طراحی و معتبرسازی روش ها و تجهیزات آنالیز، کینتیک شیمیایی و پایداری مواد و فراورده های دارویی و همچنین کنترل و تضمین کیفیت مواد و فرآورده های دارویی به دانشجویان آموزش داده می شود.