بهترین روش خلاصه نویسی
خلاصه نویسی یعنی ارائه یک نمای کلی مختصر از نکات مهم یک متن، داستان، مقاله تحقیقاتی و یا هر موضوع دیگری که به زبان خودمان می‌نویسیم. خلاصه همیشه کوتاه‌تر از متن اصلی است و فقط شامل قسمت‌های مهم متن بوده و از اشاره به جزئیات صرفه‌نظر می‌شود.
خلاصه نویسی‌هایی که براساس متون طولانی نوشته می‌شوند مورد استقبال خیلی از افراد قرار می‌گیرند، خیلی کم هستند افرادی که حوصله به خرج داده و متن‌های طولانی را بخوانند اکثرا ترجیح می‌دهند به چکیده‌ها رجوع کنند. با ما همراه باشید تا در این مقاله بیشتر در مورد بهترین روش خلاصه نویسی صحبت کنیم.
چه زمانی خلاصه نویسی کنیم؟
شما ممکن است که در زمان‌های بسیاری این احساس نیاز را داشته باشید که باید متنی را خلاصه نویسی کنید که این می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، باید این نکته را در نظر بگیرید که هدفتان از خلاصه کردن این باشد که به خواننده درک روشنی از منبع اصلی بدهید و با توجه به این موضوع و در نظر داشتن موارد زیر به خلاصه نویسی بپردازید:
- برای اینکه نشان دهید یک مطلب را به خوبی درک کرده‌اید.
- نوشتن آنچه خوانده‌اید در داخل دفتر یادداشت تا بهتر آن را به خاطر بسپارید.
- برای اینکه کار سایر محققان را در یک نمای کلی نمایش دهید.
- هنگامی که در حال نوشتن مقاله یا پایان نامه هستید، بهترین روش خلاصه نویسی ادغام منابع با هم است.
بهترین زمان برای خلاصه نویسی، وقتی است که شما متن موردنظر را کامل مطالعه کردید و تسلط کامل بر روی آن پیدا کرده و حالا قصد چکیده نویسی دارید.
اصول خلاصه نویسی
هر کس برای خلاصه نویسی اصول و روش مخصوص به خود را دارد و نمی‌توان گفت که همه از یک شیوه بهره می‌برند.
اصولی که من برای خلاصه نویسی متون طولانی پیاده سازی می‌کنم به این صورت است، ابتدا کلمات مهم و کلیدی را با ادبیات مخصوص خود در یک دفتر یادداشت می‌کنم، برای درک و فهم مطلب نمودار و حتی جدول می‌کشم، به جای نوشتن جملات طولانی از کلمات اختصاری استفاده می‌کنم. نکات مهم را در داخل یک دفتر مشق قید می‌کنم و با خودکار رنگی آن را از بقیه جمله متمایز می‌کنم. در کل در تلاش هستم که بهترین روش خلاصه نویسی را به کار بگیرم تا هر زمان که به چکیده‌ها رجوع کردم در کوتاه‌ترین زمان آن‌ها را مرور کنم.
انواع خلاصه‌نویسی
خلاصه نویسی انواع مختلفی دارد قطعا خلاصه کردن متون مختلف، متفاوت است و نمی‌توان همه مطالب و یا مقاله‌ها را با یک نوع خلاصه نویسی در داخل دفتر یادداشت ثبت کرد. در ادامه به سه نوع خلاصه نویسی اشاره خواهیم کرد.
تغییر لحن
شاید بتوان گفت بهترین روش خلاصه نویسی استفاده از روش تغییر لحن است، به این صورت که ما بعد از خواندن متن اصلی آن را با لحن خودمانی و یا لحنی که برایمان قابل درک‌تر است یادداشت کنیم.
استفاده از کلمات هم معنی
گاهی برای خلاصه نویسی نیاز است کلماتی را که تلفظ آن‌ها دشوار است و یا به راحتی در داخل ذهن ما جای نمی‌گیرند با کلمات راحت‌تر جایگزین کنیم.
در نظر گرفتن کلمات و نکات اصلی
برای خلاصه نویسی همیشه باید در داخل متن اصلی به دنبال نکات مهم و کلیدی بگردید و زیر آن‌ها را با مداد خط کشیده و بعدا در داخل دفتر یادداشت کنید، بهترین روش خلاصه نویسی ترکیب همین نکات مهم، کلیدی و یادداشت برداری از آن‌هاست و زحمت ما را برای پیدا کردن قسمت‌های مهم متن اصلی کم کرده و باعث می‌شود که تمرکز بر روی یادگیری و به خاطر سپردن مطالب باشد.
روش‌های خلاصه نویسی
متخصصانی که در امر آموزش فعالیت دارند، روش‌های خلاصه نویسی بسیاری را ابداع کرده و آن را به عموم پیشنهاد دادند. از میان آن‌ها به پنج شیوه از بهترین روش خلاصه نویسی که کاربرد بیشتری دارند اشاره خواهیم کرد.
روش پنج W و یک H
این شیوه یکی از بهترین روش خلاصه نویسی است زیرا نه فقط برای خلاصه برداری از انواع متون بلکه در زمینه‌های دیگر و راه‌اندازی انواع کسب و کارها هم کاربرد دارد. در این روش ما با پنج سوال روبه رو هستیم، چه چیزی؟ کجا؟ چه وقت؟ چه کسی؟ چرا؟ چطور؟ جوابدی به هر کدام از این سوال‌ها می‌تواند اطلاعات جامعی به ما بدهد.
این روش شخصیت محور است و در مورد متونی که به شخصیت خاصی می‌پردازند و یا حتی برای افرادی که قرار است کسب و کاری استارت بزنند مناسب است. برای مثال: قصد دارد چه کاری راه اندازی کند؟ محلی که برای این منظور در نظر گرفته کجاست؟ چه زمان باید شروع کند؟ چه کسی قرار است مسئولیت آن را بپذیرد؟ چرا باید این کار انجام شود؟ چطور باید انجام شود؟
این‌ها سوالاتی هستند که با این پاسخگویی به آن‌ها به جواب روشنی دست پیدا می‌کنید و می‌توانید تصمیم بهتری برای هدف مورد نظر بگیرید و یا اطلاعات کاملی از یک شخصیت خاص داشته باشید و به صورت خلاصه آن را ثبت کنید.
روش خلاصه نویسی SWBST
از روش خلاصه نویسی SWBST بیشتر برای داستان‌های کوتاه، رمان، داستان علمی و تخیلی و… استفاده می‌شود. SWBST علامت اختصاری Somebody- Wanted- But-So-Then می‌باشد.
هر کدام از این کلمات بیان کننده بخشی از داستان است. Somebody اشاره به شخصیت اصلی داستان دارد، Wanted کاری که شخصیت اصلی داستان قصد انجام آن را دارد، But مشکلاتی که در طول داستان برای شخصیت اصلی پیش آمده و با آن دست و پنجه نرم می‌کند، So راه حل‌هایی که برای مشکلات در داستان به آن اشاره می‌شود، Then حل مشکلات و نتیجه را شامل می‌شود.
خلاصه نویسی به روش SAAC
روش SAAC برای همه متون از جمله ادبی، علمی، داستانی حتی سخنرانی‌هایی که قبلا ضبط شده‌‍اند مورد استفاده قرار می‌گیرند. SAAC از 4 کلمه State، Assign، Action، Complete تشکیل شده است که هر کدام بیان کننده بخشی از متن هستند.
State شامل عنوان مقاله می‌شود، Assign به شخصیت‌های اصلی داستان اشاره می‌کند. Action، فعالیت‌هایی که در طول داستان و یا متن صورت می‌گیرد Complete هم شامل نتیجه گیری می‌شود.
روش خلاصه برداری FTF
FTF مخفف جمله First Then Finally بوده که به معنی “ابتدا و سرانجام” است از بهترین روش خلاصه نویسی به حساب می‌آید. کاربرد این روش بیشتر برای متونی است که درآن‌ها اتفاقات، رویدادها با ترتیب زمانی معینی رخ می‌دهند. First که شامل تمام جزئیات اعم از شخصیت‌ها و زمان و مکان را شامل می‌شود. Then که رویدادهای ماقبل رویداد اصلی را شامل می‌شود و در آخر Finally که به نتیجه نهایی کل داستان اشاره می‌کند.
روش توصیفی GMG
در این روش که با دو روش قبلی متفاوت است جزئیات حذف شده و فقط با رعایت اصول خلاصه‌نویسی، خلاصه‌ای از کل متن نوشته می‌شود. حروف اختصاری GMG به معنی Give Me the Gist است یعنی “اصل مطلب را به من بده” این روش برای دروسی مانند ریاضی و انسانی کاربرد دارد. در این روش اتفاقات مرحله‌بندی نمی‌شوند و در آخر ما با یک متن خلاصه شده روبه‌رو هستیم.
نکته برداری چیست و چه تفاوتی با خلاصه نویسی دارد؟
روش نکته برداری تکنیکی است که در آن ذهن مطالب را خلاصه‌سازی می‌کند و بعد از ثبت در داخل پلنر در نهایت چیزی که بر روی کاغذ قرار می‌گیرد شامل اعداد، اشکال و کلمات هستند حتی شاید نتوان بین آن‌ها ارتباط منطقی پیدا کرد.
در نکته برداری با کمبود زمان مواجه هستیم یعنی باید در کوتاه‌ترین زمان از یک مطلب نکته برداشته شود برای مثال حضور در یک سخنرانی یا همایش، دیدن فیلم و یا حضور سر کلاس درس، این بهترین روش خلاصه نویسی در چنین مواقعی است.
خلاصه نویسی زمانی انجام می‌گیرد که وقت کافی برای انجام این کار وجود دارد، در آخر به چند مورد از تفاوت‌های خلاصه نویسی و نکته‌برداری اشاره خواهیم کرد:
- حجم متن بدست آمده از نکته برداری نسبت به خلاصه نویسی کمتر است.
- هر فردی به شیوه خود به کمک اشکال، اعداد و کلمات مختصر که فقط برای او معنی دارد نکته برداری می‌کند.
- در نکته بردای بیشتر باید روی مهارت‌های شنیداری تمرکز شود و در خلاصه نویسی نیازمند است که ذهن با متن درگیر شود.
- نکته‌برداری بیشتر با هدف یادآوری همراه است ولی خلاصه‌نویسی هدف آموزشی نیز دارد.
روش‌های نکته برداری
نکته برداری یک مهارت است که در طول زندگی در محیط‌های آموزشی و یا فضاهای کاری به دفعات آن را تجربه کرده‌ایم و هر چه می‌گذرد با مطالعه بیشتر و تمرین در این زمینه مهارت کسب می‌کنیم. نکته برداری یکی از بهترین روش خلاصه نویسی است که تکنیک‌های مختلفی دارد که باعث می‌شود بتوانید اطلاعات را بهتر حفظ کنید با ما همراه باشید تا در ادامه شما را با آن‌ها آشنا کنیم.
نکته برداری به روش کرنل
در این روش کاغذ ما به دو ستون تقسیم می‌شود یک ستون بزرگتر و دیگری که در سمت چپ کاغذ قرار دارد باریکتر است. در سمت راست که ستون عریض‌تر است، مطالب اصلی، سوالات و نظرات را یادداشت و در ستون باریکتر ایده‌ها و جزئیات مطالب را با کمک کلمات کلیدی نشانهگذاری می‌کنیم.
روش یادداشت برداری Outline
از این روش برای یادداشت مطالب غیر شکلی که در آن متن حرف اول را می‌زند استفاده می‌شود. برای دسته بندی مطالب از بولت‌پوینت‌ها استفاده می‌شود، روبه‌روی هر بولت باید به اندازه یک جمله کوتاه توضیح داده شود، نکات کلیدی، مقابل هر بولت یا زیر آن قرار گیرد. در مجموع این روش نیاز به سرعت و مهارت بسیاری دارد و در کنفرانس‌ها و یا سخنرانی‌ها که نیاز به سرعت عمل بسیاری است توصیه نمی‌شود.
یادداشت برداری به کمک ابزارهای تصویری
در این نوع یادداشت برداری از ابزارهای تصویری همچون جداول، نمودارها و شکل‌های گرافیکی استفاده می‌شود، همچنین می‌توان برای نشان دادن زیر مجموعه‌های یک گزینه از فلش‌ها کمک گرفت و برای نمایش نکات مهم دور آن‌ها خط کشید تا از بقیه مطالب متمایز شوند.
نکات مهم هنگام خلاصه نویسی
بسیاری از افراد علی الخصوص دانش آموزان و دانشجویان در تلاش هستند که بهترین روش خلاصه نویسی را یاد بگیرند تا نزدیک امتحانات به جای خواندن حجم زیادی کتاب به سراغ خلاصه نویسی‌های خود بروند و در وقت صرفه‌جویی کرده تا بهترین نتیجه را از آن خود کنند. نکات مهمی است که باید برای خلاصه نویسی به آن توجه شود که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
- مطالعه دقیق کتاب مورد نظر
- یادداشت برداری از نکات مهم
- خواندن سریع مطالب
- مرور مطالب
پیش‌خوانی
پیش‌خوانی یعنی قبل از خواندن دقیق کتاب، جزوه یا مقاله و نوت برداری از روی آن ابتدا به صورت روزنامه‌وار به آن نگاهی انداخته شود، معمولا خیلی از دانش آموزان قبل از رفتن به کلاس یک پیش‌خوانی از دروس خود انجام می‌دهند تا با آمادگی بیشتری سر کلاس حاضر شوند، با این کار یک پله از سایر دانش آموزان جلوتر هستند.
پرهیز از توضیحات اضافی
قبلا هم در توضیح خلاصه نویسی اشاره شد که فقط نکات اصلی یادداشت شوند و از پرداختن به توضیحات غیرضروری و اضافی خودداری شود، این باعث می‌شود که در هنگام مرور مطالب کمترین زمان را صرف کنید و بیشترین بهره را ببرید.
حاشیه نویسی
یادداشت برداری نکات و مطالب مهم در حاشیه کتاب، جزوه و … حاشیه نویسی گفته می‌شود این شیوه بهترین روش خلاصه نویسی است به طوری که مطالب به راحتی در ذهنتان جای گرفته و مرور آن‌ها به سرعت صورت می‌گیرد. زمانی می‌توانید حاشیه نویسی کنید که مفهوم مطالب را درک کرده باشید، حاشیه نویسی برای دروس عمومی مثل ادبیات و دینی و حتی درسی مثل زیست شناسی کاربرد دارد و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بازخوانی خلاصه ها
واضح است که بازخوانی خلاصه ها به چه معنا است، بعد از خواندن مطالب کتاب، مقاله و یا هر متن دیگری و خلاصه نویسی کردن آن‌ها، نوبت به مرور و بازخوانی آن‌ها می‌رسد، مرور کردن باعث می‌شود مطالب در ذهن سپرده شوند و از خاطر نروند.
استفاده از هایلایت
هایلایت کردن کلمات جنبه تاکیدی دارد. در روش خلاصه نویسی بعد از خواندن متون مختلف، قسمت‌هایی از متن یا کلماتی که مهم هستند و باید در ذهن بمانند را با ماژیک، هایلایت می‌کنیم. علاوه بر تاکید بر روی قسمت مورد نظر، این باعث می‌شود که بخش‌های مهم متن با این روش هنگام مرور کردن زودتر دیده شده و به چشم بیایند.
ایجاد جذابیت تصویری
بعد از تنظیم متن باید به تصاویری که به متن اضافه می‌شود توجه کنید. باید در نظر داشته باشید که از تصاویر مرتبط با متن استفاده کنید. بهتر است که از تصاویر آماده برای انتشار در گوگل استفاده نشود و حتی الامکان بر روی آن تغییراتی صورت گیرد. همچنین استفاده از طراحی گرافیک برای ایجاد جذابیت و ارتباط با مخاطب نقش به سزایی دارد.
قرار دادن اینفوگرافیک در متن و انتقال مفاهیم به خواننده نیز بر جذابیت نوشته می‌افزاید. آشنایی با انواع نرم‌افزارهای گرافیکی شما را توانمند کرده تا بتوانید تصاویر جذابی را برای متون مختلف خلق کنید.
شما می‌توانید به جای استفاده از تصاویر گوگل دست به کار شوید و برای محتوای خود عکس‌های شخصی بگیرید حتی می‌توانید بهترین زاویه دید و … را از گوگل سرچ کنید و از آن در کارهای خود استفاده کنید.