چطور هاروکی موراکامی بخونم؟

«هاروکی موراکامی» کیست؟

«هاروکی موراکامی» رمان‌نویس و مترجم ژاپنی و یکی از سرمایه‌های مهم ادبیات ژاپنی قرن بیستم است. روزنامه «گاردین» از او به عنوان یکی از بزرگ‌‌ترین رمان‌نویسان زنده جهان یاد کرده است. همچنین، زمزمه‌های زیادی شنیده می‌شود که می‌گویند این نابغه «داستان‌های سورئال»، سرانجام جایزه نوبل ادبیات را دریافت خواهد کرد.

هاروکی موراکامی در ۱۲ ژانویه ۱۹۴۹ در کیوتو، ژاپن به دنیا آمد. با این حال او هرگز از طرفداران پروپاقرص ادبیات ژاپنی نبود و در عوض شدیدا تحت‌تأثیر فرهنگ غرب قرار داشت؛ تا آنجا که بارها به دلیل غرب‌زدگی بیش ‌از حد توسط ژاپنی‌ها مورد انتقاد قرار گرفت.

امروزه منتقدان هاروکی موراکامی را یکی از چهره‌های نمادین «ادبیات پست مدرن» به شمار می‌آورند که بیشتر به خاطر آثار غیرواقعی و طنزآمیزش شناخته می‌شود؛ آثاری که با تمرکز بر تنهایی و دور از تأثیر آثار نسل تحت ‌سلطه ژاپن نوشته می‌شوند.

هاروکی موراکامی که از جو اجتماعی ژاپن و شهرت روزافزون خود ناراضی بود، در اواخر دهه ۱۹۸۰ برای چندین سال در اروپا اقامت کرد و در سال ۱۹۹۱ به ایالات متحده نقل مکان نمود. او اکنون در این کشور زندگی و تدریس می‌کند و یک دونده ماراتن است؛ سرگرمی‌ای که در سن ۳۳ سالگی به آن روی آورد!

عناوین رمان‌های مهم هاروکی موراکامی عبارتند از:

• «به آواز باد گوش بسپار» (۱۹۷۹)
• «پین بال ۱۹۷۳» (1980)
• «تعقیب گوسفند وحشی » (1982)
• «سرزمین عجایب بی‌رحم و ته دنیا» (1985)
• «جنگل (چوب) نروژی» (1987)
• «برقص برقص» (1988)
• «جنوب مرز، غرب خورشید» (1992)
• «سرگذشت پرنده کوکی» (1995)
• «دلدار اسپوتنیک» (۱۹۹۹)
• «کافکا در کرانه» (۲۰۰۲)
• «پس از تاریکی» (۲۰۰۴)
• «(1Q84)۱کیو۸۴» (۲۰۱۰)
• «سوکورو تازاکی بی‌‌رنگ و سال‌‌های زیارتش» (۲۰۱۳)
• «مردی که می‌خواست پرتره نیستی را بکشد» (2017)

مجموعه داستان‌های «فیل ناپدید می‌شود» (هفده داستان که در فاصله سال‌‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۸۰ نوشته شد و در سال ۲۰۰۵ منتشر شد) و «اول شخص مفرد» (هشت داستان که در فاصله سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۱۸ نوشته شده و در سال ۲۰۲۰ منتشر شد) نیز مورد پسند طرفداران موراکامی قرار گرفتند. «زیرزمین» (۲۰۰۱) اثر غیرداستانی مهمی از هاروکی موراکامی است که براساس ماجرای حملات گازی توسط افراط‌گرایان مذهبی در متروی توکیو در سال ۱۹۹۵ نوشته شده است.

چطور هاروکی موراکامی را شروع کنیم؟

کتاب‌های هاروکی موراکامی می‌تواند به طور مساوی دوست‌داشتنی و دوست‌نداشتنی باشند، این به دیدگاه کسی که آن‌ها را می‌خواند بستگی دارد. او فهرست نسبتاً گسترده‌‌ای از کتاب‌‌های ترجمه شده به زبان فارسی دارد که قابل تهیه بوده و هر کدام شامل مضامین تاریک، شخصیت‌‌های وهم‌‌آور و داستان‌‌های سورئالیستی خاص خود هستند.

همچون تمام نویسندگان دیگر جهان، ایده‌آل‌ترین شکل خواندن کتاب‌های موراکامی، براساس تاریخ نگارش یا انتشار آن‌ها است. زیرا به این ترتیب علاوه بر رعایت نظم خواندن، می‌توان به طور کامل و جامع مسیر فکری او و پیشرفت کاری‌اش را نیز دنبال کرد.

اما این نباید باعث دلسردی کسانی شود که فرصت یا سرمایه کافی برای تهیه همه کتاب‌های این نویسنده را ندارند. به همین منظور در اینجا پنج کتاب موراکامی برای شروع آورده شده است که همگی در دسترس، عالی و دارای جذابیت منحصربه‌فرد خود بوده و برای آشنایی همه‌جانبه با این نویسنده مناسب هستند.

۱- «تعقیب گوسفند وحشی» (۱۹۸۲)

برای خواننده‌ای که می‌خواهد از ابتدا شروع کند، «تعقیب گوسفند وحشی» یا «شکار گوسفند وحشی» بهترین انتخاب است. اگرچه این اولین داستان منتشر شده موراکامی نیست، اما اولین رمان تمام‌‌قد او به حساب می‌آید. این رمان سومین بخش از سه‌گانه «موش صحرایی» است که با «آواز باد را بشنو» و «پین بال ۱۹۷۳» تکمیل می‌شود.

این رمان‌های کوچک زندگی یک راوی جوان بی‌نام و دوستی او با مردی به نام «موش» را روایت می‌کنند. درست است که از نظر فنی «تعقیب گوسفند وحشی» دنباله‌‌ای برای رمان‌های اشاره شده است، اما مطلقاً لازم نیست قبلا آن‌ها را خوانده باشید تا این داستان را بفهمید و یک اثر مستقل به شمار می‌آید.

این رمانی سرشار از شوخ‌طبعی و ادبیات خاص است که خواننده را به سفری از توکیو تا کوه‌های برفی هوکایدو می‌برد. داستان درمورد مرد جوانی است که به طور ناخواسته درگیر ماجرای یافتن یک گوسفند ‌افسانه‌ای می‌شود. آن هم نه یک گوسفند معمولی، بلکه گوسفند وحشی‌ای که در پشتش یک علامت ستاره دارد.

۲- «جنگل نروژی» یا «چوب نروژی» (۱۹۸۷)

روایی‌ترین رمان هاروکی موراکامی، «جنگل نروژی» نام دارد. این رمان الهام‌گرفته از زندگی خود موراکامی است و از آن به عنوان «دیوید کاپرفیلد» یاد می‌شود. خواندن «جنگل نروژی» بهترین راه برای شناخت سبک نوشتاری موراکامی است.

موراکامی در این داستان به بررسی تغییر و تحولاتی پرداخته که در زندگی دو نفر بعد از خودکشی دوست مشترکشان روی می‌دهد. این کتاب به مضامینی چون عشق، مرگ، آزادی و احساس مسئولیت می‌پردازد و به همین دلیل با رمان‌های عاشقانه معمول تفاوت چشمگیری دارد.

وقایع این رمان در دوران دانشجویی مرد جوانی به نام «تورو» اتفاق می‌‌افتد. او و نامزد سابق صمیمی‌ترین دوستش به طور اتفاقی با هم آشنا شده و به هم علاقه‌مند می‌شوند. «نائوکو» که در تمام این مدت با افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کند، اجباراً به مرکز سلامت روان فرستاده می‌شود. این اتفاق باعث سردشدن تورو و جذب‌شدن وی به یک دختر دیگر می‌شود.

اگر به رمان‌های عاشقانه علاقه دارید، پیشنهاد می‌شود مقاله «کتاب هایی برای هدیه دادن عاشقانه» را نیز بخوانید.

۳- «کافکا در کرانه» (۲۰۰۵)

«کافکا در ساحل» یا «کافکا در کرانه» مسلماً مشهورترین کتاب موراکامی است. رمان «کافکا در کرانه» فوق‌العاده لذت‌بخش و جذاب بوده و با آن صحنه‌های عجیب وهم‌آلود و سورئال خود، همانطور که از نامش پیداست، یک اثر کاملاً کافکایی به شمار می‌آید.

این رمان دو داستان موازی را روایت می‌کند که در انتهای کتاب خواننده متوجه ارتباط آن‌ها می‌شود. اولین داستان ماجرای پسری نوجوان، به نام «کافکا تامورا» را دنبال می‌کند که برای فرار از سرنوشت نفرین شده‌اش از خانه فرار کرده و به یک کتابخانه خصوصی پناه می‌برد.

داستان دیگر، درباره پیرمردی به اسم «ناکاتا» است که از هوش بالایی برخوردار نیست و به علت آسیب‌دیدگی در جنگ، نتوانسته کار مناسبی پیدا کند. به همین دلیل به دنبال گربه‌های گمشده شهر می‌گردد و مژدگانی دریافت می‌کند؛ البته او این کار را به خاطر استعداد عجیبش در سخن گفتن به زبان گربه‌ها انجام می‌دهد.

۴- «از دو که حرف می زنم از چه حرف می زنم» (۲۰۰۷)

خواننده‌ای که دوست دارد ابعاد مختلف زندگی نویسنده محبوب خود را بشناسد، باید کتاب «از دو که حرف می‌زنم از چه حرف می‌زنم» را بخواند.

این کتاب خاطرات غیرداستانی موراکامی و همچنین مجموعه‌ای از مقالات وی در مورد دویدن به عنوان یک سرگرمی است. در این کتاب کوچک، موراکامی رابطه عاشقانه‌‌اش با دویدن، تجربیاتش در ماراتن‌‌های سراسر جهان و زندگی خود به‌ عنوان نویسنده را بازگو می‌‌کند.

او در این کتاب برای خوانندگانش توضیح می‌دهد که چه کسی بوده است، چه مسیری را تا امروز طی کرده و چرا دویدن برای او به اندازه نفس کشیدن اهمیت دارد. موراکامی به جای اینکه این کتاب را به صورت خاطراتی بازگو کند که زندگی یک نویسنده را به صورت تاریخی تعریف می‌کند، همه‌چیز را از چشم یک نفر در حرکت دائمی ارائه می‌دهد.

۵- «1Q84»

هاروکی موراکامی استاد پیش بردن داستان‌های موازی، استعاری و کنایی است. او در رمان پرفروش و محبوب «1Q84»، یک بار دیگر فضایی عجیب و فراواقعی از زندگی را خلق کرده است که خواننده را در دنیایی سراسر خیال، توهم و رویا به دنبال کشف معماهای حل‌نشدنی می‌کشاند. او در این رمان در قالب داستانی سورئال، فرهنگ ژاپن را به خوانندگان خود معرفی کرده و از عشق، مذهب و روابط خانوادگی صحبت می‌کنند.

«1Q84» دو داستان موازی درباره دو نفری است که در سال ۱۹۸۴ در توکیو زندگی می‌کنند. «آئومه» زنی قدرتمند و آزاد است که عدالت را به سبک خود اجرا می‌کند. دیگری، نابغه‌‌ای به نام «تنگو کاوانا» است که درگیر یک معامله بحث‌‌برانگیز پشت درهای بسته برای نوشتن رمانی توسط ارواح شده است.

تنگو و آئومه در دوران کودکی از هم جدا شده‌اند؛ اما حالا در بزرگسالی، تحت‌تأثیر نیروی موجوداتی اسطوره‌ای به نام «مردم کوچک» قدرتمند، به دنیایی فراطبیعی کشیده می‌‌شوند و دوباره به هم می‌‌رسند. به نظر می‌رسد این طرح‌ها کاملاً نامرتبط باشند، اما در طول سال ۱۹۸۴، مسیرهای زندگی این زن و مرد به نحوی عجیب، با هم تلاقی پیدا می‌کند و داستان جذاب موراکامی را شکل می‌دهند.