چگونه فلسفه و آثار فلسفی بخوانیم؟
تا حالا درباره اینکه فلسفه یک غول بی شاخ و دم است، شنیده اید؟! یا اینکه خواندن کتاب های فلسفه نیاز به هوش بالایی دارد و کسانی که فلسفه می خوانند نسبت به عامه مردم عجیب و غریب تر هستند؟ یا حتی اینکه خواندن فلسفه زمان خیلی زیادی نیاز دارد و ممکن است تا آخر عمرتان طول بکشد؟
ما اینجاییم تا به شما بگوییم همه این تفکرات را دور بریزید و با ما همراه شوید تا درباره روش خواندن فلسفه اطلاعات درستی کسب کنیم. در ابتدا باید خیلی صریح گفت که متون فلسفه بطور میانگین از بسیاری دیگر از متون متداول مانند روزنامه ها و رمان ها، سخت خوان تر و سخت فهم تر هستند. اما این سخت خوانی به هیچ وجه بیانگر اینکه متون فلسفی نخواندنی و فهم ناشدنی هستند نیست. فلسفه نیز مانند بسیاری از علوم تجربی و اجتماعی، شیرینی ها و سختی های خود را توأمان دارد و ملزومات خود را می طلبد.
خواندن فلسفه راه دارد و چاه؛ اگرچه هیچ راه حل کاملا قطعی و عمومی طراحی نشده تا همه بتوانند از آن پیروی کنند و خواندن فلسفه برایشان مثل آب خوردن شود، اما با دانستن یک سری نکات و رعایت ترتیب مراحل خواندن فلسفه که در ادامه به آن ها اشاره خواهد شد، قادر خواهید بود تا راه خودتان را برای تجربه ای بی نظیر و بسیار جذاب به دنیای فلسفه پیدا کنید.
خواندن الفبای فلسفه و تاریخ فلسفه!
خواندن الفبای فلسفه و تاریخ فلسفه دو مقولۀ جدا از هم هستند. در ابتدا سعی کنید کتاب هایی مانند «فلسفه به زبان ساده» از جنی تیچمن، کتاب «خودآموز فلسفه» از مل تامپسون و «الفبای فلسفه» از نایجل واربرتون را بخوانید. این کتاب ها به شما کمک می کنند تا با مفاهیم ابتدایی فلسفه به صورت کلی آشنا شوید؛ یا به نوعی با الفبای کار آشنا شوید!
پس از خواندن کتاب های آشنایی با مفاهیم ابتدایی فلسفه، که تنوع بسیار بالایی در بازار کتاب ایران دارند، نوبت به خواندن کتاب های تاریخ فلسفه می رسد. فلسفه یک مقوله غیر پیوسته نمی باشد و کل تاریخ فلسفه، مانند داستانی در هم تنیده و کاملا به هم وابسته شکل گرفته است. تمامی مفاهیم موجود در فلسفۀ حال حاضر، در خلال سال ها تفکر و جدل میان تمام فیلسوفان بزرگ شکل گرفته است و این زنجیرۀ به هم پیوسته در هیچ جا قطع نمی شود.
برای خواندن تاریخ فلسفه پیشنهاد می شود تعدادی از کتاب های معتبر را مطالعه کنید؛ کتاب هایی مانند «سرگذشت فلسفه» از برایان مگی، «تاریخ فلسفه» از ویل دورانت، «آثار کلاسیک فلسفه» از نایجل واربرتون، «سیر حکمت در اروپا» از محمد علی فروغی، «نگاهی به فلسفه: سبک کردن بار سنگین فلسفه» از دونالد پامر و کتاب های «تاریخ فلسفه» از چارلز کاپلستون و «تاریخ فلسفه راتلج».
انتخاب فلسفه و فیلسوفان مورد علاقه خود
پس از خواندن کتاب های مفاهیم اولیه فلسفه و تاریخ فلسفه، وقت انتخاب مسیر فلسفی شما می باشد. در این مرحله شما به احتمال زیاد با فلسفۀ یک یا چند فیلسوف بیشتر ارتباط برقرار کردید و می خواهید از آن ها بیشتر بخوانید. پس همین کار را بکنید! برای فلسفه خواندن حتما نیازی نیست که تمام فلسفه را از ابتدا تا انتها به ترتیب خاصی بخوانید. تنها با یک نکته می توانید به راحتی فقط از فیلسوفان مورد علاقه تان بخوانید و آن نکته این است که خواندن فلسفۀ هر فیلسوف نیازمند دانستن بسیاری دیگر از جنبه های فلسفه های دیگر نیز می باشد و با خواندن خلاصه وار و یاد گرفتن عصارۀ فلسفه های گوناگون، می توان این نیاز را برطرف کرد.
اما فراموش نکنید که همیشه این امکان برای علاقه مندان وجود دارد که تمامی فلسفه های مهم موجود را، از ابتدا و طی روند تاریخی آنها مطالعه کنند و این تنها به میزان حوصله، علاقه و پشتکار شما بستگی دارد.
مطالعه خلاصه و عصارۀ تفکرات یک فیلسوف
بعد از انتخاب فلسفه و فیلسوفان خود، نوبت به شروع کار اصلی می شود. این مرحله نیز باید با گام های کوچک آغاز شود. بهتر است ابتدا کتاب های خلاصه و عصارۀ تفکرات یک فیلسوف یا کتاب های راهنما برای خواندن آثار اصلی فیلسوفان مطالعه شود. به عنوان مثال، فرض کنید فیلسوف مورد نظر شما فردریش نیچه معروف می باشد، در این صورت بهتر است ابتدا کتاب هایی مانند «چگونه نیچه بخوانیم» از کیت انسل پیرسون، «این است نیچه» از گونتر شولته و «من دینامیتم!» از سو پریدو را مطالعه کنید.
با این روش، شما با سرگذشت، روند تفکر و خلاقیت فیلسوف مورد علاقه خود و روش درست خواندن آثار او آشنا می شوید.
روش خواندن کتاب های یک فیلسوف
حال به مرحله ای مهم در خواندن آثار یک فیلسوف می رسیم. در این مرحله با کسب اطلاع از منابع مختلف، از اینترنت گرفته تا کتاب های مرحلۀ قبل، باید سیرِ خواندن ترتیبی آثار یک فیلسوف را پیدا کنید. خواندن آثار یک فیلسوف به علاقه و حوصله شما نیز بستگی دارد. به عنوان مثال، فردریش نیچه چندین و چند کتاب نوشته است و بسیاری از خوانندگان، علاقه ای به خواندن تمامی آثار او ندارند. بنابراین، بهترین راه برای این دسته از مخاطبین، خواندن مشهورترین و مهم ترین کتاب فردریش نیچه می باشد؛ یعنی «چنین گفت زرتشت».
اما برای آن دسته از مخاطبین که علاقه به عمیق شدن در آثار یک فیلسوف را دارند، ترتیب و چگونگی خواندن آثار، بسیار مهم است. در این مرحله شما می توانید کتاب های یک فیلسوف را به ترتیب زمان انتشار یا برعکس و یا هرگونه ترتیبی که متخصصان حوزۀ فلسفه در منابع گوناگون پیشنهاد داده اند، بخوانید.
انتخاب بهترین ترجمۀ یک اثر فلسفی
یکی از مهم ترین مراحل خواندن فسلفه، انتخاب بهترین ترجمۀ یک اثر فلسفی است. به دلیل تخصصی بودن اغلب متن های فلسفی، بهتر است مترجمی که با فلسفه بیشترین آشنایی را دارد انتخاب شود. برای انتخاب بهترین مترجمان در حوزه های مختلف می توانید از مقالۀ نحوۀ انتخاب بهترین مترجم یک اثر نیز بهره ببرید.
مطالعۀ کتاب های تحلیلی و تفسیری در مورد آثار یک فیلسوف
در قدم آخر، برای فهم درست و کامل فلسفۀ یک فیلسوف، بهترین کار، خواندن آثار متنوع تحلیلی از آثار و تفکرات آن فیلسوف است. به همان مثال قبلیِ فردریش نیچه بر میگردیم. برای بهتر فهمیدن فلسفۀ نیچه، پس از مطالعه آثار او، خواندن کتاب هایی مانند «نیچه، درآمدی بر فهم فلسفه ورزی او» از کارل یاسپرس، «شوپنهاور و نیچه» از گئورگ زیمل و «سمینار یونگ درباره زرتشت نیچه» از کارل گوستاو یونگ بسیار مفید می باشند.