بررسی و مقایسه تطبیقی ترجمه ‌های مختلف رمان «موش ها و آدم ها»

«موش ها و آدم ها» یکی از معروف ترین رمان های کوتاه (ناولا) جان استاین بک است که در سال 1937 برای اولین بار منتشر شد. استاین بک یکی از بهترین نویسندگان قرن بیستم آمریکایی بود که در سال 1962 موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات شد. این رمان کوتاه نثر و خط داستانی بسیار ساده ای دارد و تاکید نویسنده، بر انتقال آموزه های اخلاقی و فکری مورد نظرش در خلال روایت داستان است. به دلیل اینکه رمان موش ها و آدم ها به زبان انگلیسی نوشته شده است، نسخه های موجود از این رمان در ایران، به صورت مستقیم از زبان انگلیسی ترجمه شده اند.

رمان موش ها و آدم ها با ترجمۀ پرویز داریوش (نشر امیرکبیر، نشر علمی و فرهنگی)

پرویز داریوش یکی از قدیمی ترین مترجمان ایرانی است که در کنار جلال آل احمد، دوست صمیمی خود، آثار بسیاری را از زبان انگلیسی به فارسی برگردانده است. از جمله آثار مهم ترجمه شده توسط او می توان به رمان های «ماه و شش پشیز» از سامرست موآم و «تسخیر ناپذیر» از ویلیام فاکنر اشاره کرد.

ترجمه پرویز داریوش قدیمی ترین ترجمه موجود از رمان «موش ها و آدم ها» است که اولین چاپ آن در سال 1340 و توسط نشر کتاب های جیبی منتشر شده است. علارغم گذشت 60 سال از ترجمه آقای داریوش، با ترجمه ای روان و دقیق مواجه می شویم که زبانی نسبتا قدیمی دارد. انتقال لحن عامیانه (و تا حدی لات گونه!) شخصیت اصلی این رمان کوتاه به خوبی صورت گرفته است و معادل های فارسی برای اصطلاحات به کار رفته توسط نویسنده، به خوبی در متن نشسته است. به طور کلی، ترجمه آقای پرویز داریوش تا حد خوبی، هنوز خواندنی و مناسب می باشد. در این نسخه پانویسی به چشم نمی خورد و البته، نیازی به وجود آن حس نمی شود. در ابتدای کتاب نیز، پرویز داریوش مقدمه ای خواندنی و کوتاه برای نویسنده و آثارش نوشته است.

رمان موش ها و آدم ها با ترجمۀ سروش حبیبی (نشر ماهی)

سروش حبیبی یکی از کهنه کار ترین و بهترین مترجمان آثار روسی به فارسی است. حبیبی ترجمه های بسیار خوبی از برخی از شاهکارهای ادبیات روسیه را در کارنامۀ ادبی خود دارد؛ مانند رمان های «شب های روشن» و «ابله» از داستایفسکی و «جنگ و صلح» و «آناکارنینا» از تالستوی. سروش حبیبی علاوه بر تسلط بر زبان روسی، بر زبان های انگلیسی، فرانسوی و آلمانی نیز تسلط دارد.

ترجمۀ آقای حبیبی از رمان «موش ها و آدم ها» به مراتب جدیدتر از ترجمۀ پرویز دارویش می باشد و اولین چاپ آن توسط نشر ماهی و در سال 1388 منتشر شده است. زبان مورد استفاده توسط آقای حبیبی به نثر امروزی و ادبی نزدیک تر است. متن داستان بسیار دقیق و روان ترجمه شده است که موجب تجربه ای بسیار لذت بخش و شیرین از خواندن این رمان می شود. انتقال لحن عامیانۀ دو شخصیت اول به خوبی صورت گرفته است و معادل های فارسی برای اصطلاحات به کار برده شده توسط نویسنده، بسیار خوب انتخاب شده اند. در برخی از موارد، شاهد تفاوت هایی در ترجمۀ عبارات دو پهلو و چند معنی در این نسخه نسبت به دیگر ترجمه ها هستیم. در این نسخه از ترجمه نیز، جز ذکر تعداد نام لاتین اسامیِ خاص داستان، پانویسی خاصی مشاهده نمی شود. در انتهای کتاب نیز موخره ای بسیار خواندنی از سوی مترجم آورده شده است.

رمان موش ها و آدم ها با ترجمۀ مهدی افشار (نشر مجید)

مهدی افشار یکی از مترجم های نسبتا پرکار زبان انگلیسی به فارسی است که ترجمۀ آثار ادبی بسیاری را در کارنامه خود دارد. از جملۀ این آثار می توان به رمان های «گتسبی بزرگ» از اسکات فیتز جرالد و «پیرمرد و دریا» از ارنست همینگوی اشاره کرد.

اولین چاپ ترجمۀ آقای افشار از رمان «موش ها و آدم ها» در سال 1395 و توسط انتشارات مجید به چاپ رسیده است. این نسخه از ترجمه از زبانی امروزی برخوردار است. متن ترجمه از دقت و کیفیت خوبی برخوردار است و نثر روانی دارد. بارزترین ویژگی مثبت این نسخه، ترجمۀ پیشگفتاری بسیار مفصل و مفید از جوزف هنری جکسون برای نویسنده و این اثرش می باشد. در ادامۀ این پیشگفتار مفصل، مقدمه ای کوتاه و خواندنی از سوی مترجم نیز آن را همراهی می کند. در این ترجمه تعدادی پانویسی مشاهده می شود که علاوه بر ذکر نام های لاتین اسامی خاص، توضیحاتی در مورد برخی اصطلاحات و عبارات ارائه شده است که به خواننده در فهم بهتر متن کمک می کند.

رمان موش ها و آدم ها با ترجمۀ سعید دوج (نشر روزگار)

ترجمه سعید دوج از رمان «موش ها و آدم ها» از جدیدترین ترجمۀ های موجود از آن است که اولین چاپ آن در سال 1397 و توسط نشر روزگار منتشر شده است. بارزترین ویژگی این ترجمه، نزدیک بودن نثر مترجم به متن اصلی است اما تا حدودی، از ظرافت های ترجمه فارسی برای انتقال لحن شخصیت اصلی داستان فاصله گرفته شده است. به طور کلی این ترجمه نیز از دقت و روانی خوبی برخوردار است و در انتقال محتوای کلی داستان به خوبی عمل کرده است. در ابتدای کتاب، مقدمه ای کوتاه از مترجم برای نویسنده و آثارش به چشم می خورد. در این نسخه از ترجمه نیز پانویسی وجود ندارد.

بخشی از متن چهار ترجمۀ مختلف رمان موش ها و آدم ها

ترجمۀ پرویز داریوش:

«لنی پنجه عظیم خود را در آب فرو برد، با انگشتان جسیم خود در آب تلنگر زد تا آب بر هوا بالا آمده و امواج بزرگ و کوچک از کنار انگشت او به راه افتاند و به کنارۀ مقابل خوردند و از نو بازگشتند. لنی امواج را تماشا می کرد “ژرژ، نیگاه کن، نیگاه کن چی کردم.”»

ترجمۀ سروش حبیبی:

«لنی دست نکره اش را در آب کرد و شلپ شلپ بر آن می زد و انگشتانش را تکان می داد و آب بر می پاشید و دایره های موج روی آب گسترده می شد و به کنارۀ دیگر آبگیر می رفت و بر می گشت. لنی این حرکت آب را تماشا می کرد. گفت: “تماشا کن جورج، تماشا کن چیکار می کنم!”»

ترجمۀ مهدی افشاری:

«لنی پنجه پای بزرگش را در آب فرو کرد و انگشتنانش را تکان داد به طوری که اندکی به هردو سوی افشانده شد. حلقه هایی در سراسر برکه شکل گرفت و به سوی برکه رفت و دیگر بار بازگشت. لنی حرکت حلقه ها را تماشا کرد و گفت:”نیگاکن جورج، نیگاکن چیکار کردم.”»

ترجمۀ سعید دوج:

«لنی پاهای بزرگش را درون آب گذاشت و انگشتانش را تکان داد، طوری که آب کمی به اطراف پاشید؛ حلقه های آب از دور پاهایش به آن طرف برکه می رفتند و باز می گشتند. لنی حرکت آن ها را تماشا می کرد. “نگاه کن، جورح. ببین چه کار میکنم.”»