ژانر کمدی (طنز)

کمدی نیز مانند درام اصطلاحی مطلق به ادبیات نمایشی یونان باستان است و به نوعی از نمایش خنده‌دار، شاد و نیشخندگونه، که اغلب پایان خوش و شادی داشته است، گفته شده است. آریستوفانیس یکی از اولین و بزرگترین نمایشنامه‌نویسان کمدی در یونان باستان بود که نمایشنامه‌های پرندگان و قورباغه‌ها از جمله آثار اوست. اما در کاربرد امروزی در ادبیات داستانی، کمدی به ژانری در ادبیات تبدیل شده است که، بنا بر جنس آن، علاوه به سرگرم کردن و خنداندن مخاطب، قصد جلب توجه، انتقاد، طعنه زدن و یا حتی مسخره کردن بسیاری از مشکلات و معضلات زندگی و اخلاق بشری را دارد. ژانر کمدی بر اساس جنس شوخ‌طبعی و شوخی‌های داخل آن، و یا ترکیب شدن با دیگر ژانرها مانند درام، به انواع مختلفی از ژانرهای خاص تقسیم می‌شود؛ مانند: تراژیک کمدی، کمدی سیاه، کمدی مضحک (هجو یا هزل)، گروتسک و…

کمدی سیاه (کمدی تلخ یا طنز تلخ) ژانری مهم و پرکاربرد (مخصوصا در عصر معاصر) است که در آن با استفاده از زبان، لحن و فضای طنز (معمولا به شکل طعنه‌آمیز و پوشیده) به اشاره کردن به فجایع و کلیشه‌های بسیار ناراحت‌کننده و دردناک دنیا، که معمولا صحبت کردن از آن‌ها به دلایل مختلف آسان نیست، پرداخته می‌شود. از نمونه‌های طنز تلخ در ادبیات داستانی می‌توان به رمان‌های گهواره گربه از کورت ونه‌گات، گور‌به‌گور از ویلیام فاکنر، مغازه‌ی خودکشی از ژان تولی و منگی از ژوئل اگلوف، اشاره کرد.

ژانر گروتسک بسیار نزدیک به ژانر طنز تلخ است با این تفاوت که، فضای داستان و شخصیت‌های آن، به طرز عجیب و غریب، رازآلود، اغراق‌شده، منزجرکننده‌ و یا حتی ترسناکی!، مسخره و مضحک به نظر می‌آیند؛ مانند کتاب‌های مرشد و مارگاریتا از میخائیل بولگاکف و مسخ از فرانتس کافکا.

ژانر تراژیک کمدی نیز، به عنوان یکی از ژانرهای مهم ادبیات داستانی، ترکیبی است از دو ژانر تراژدی و کمدی. ترکیبی از اتفاقات طنزگونه و تلخ؛ گاهی تداعی‌گر ژانر طنز تلخ نیز است. از نمونه‌های خوب و مشهور تراژیک کمدی در ادبیات می‌توان به نمایشنامه‌های در انتظار گودو از ساموئل بکت و مرغ دریایی از آنتون چخوف و یا رمان اتحادیه‌ی ابلهان از جان کندی تول، اشاره کرد.