یادمان صمد
«علی اشرف درویشیان»، داستان نویس و پژوهشگر سوسیالیست و چپ گرای ایرانی و عضوی از کانون نویسندگان ایران بود.
علی در سوم شهریور سال 1320 در یک خانواده کارگر کُرد در شهر کرمانشاه، محله ی آبشوران چشم به جهان گشود. در دوازده سالگی به دلیل فقر، به کرگری مشغول شد. تحصیلات ابتدایی تا دبیرستان خود را در کرمانشاه گذراند و در 1337 به دانش سرای مقدماتی رفت و سپس برای تدریس به روستاهای اطراف کرمانشاه و گیلانغرب رفت.
هشت سال بعد، برای تحصیل در رشته ادبیات فارسی به دانشگاه تهران رفت و پس از دریافت مدرک کارشناسی، تحصیلاتش را در مقطع کارشناسی ارشد، رشته روانشناسی تربیتی ادامه داد. هم زمان در دانش سرای عالی تهران در رشته مشاوه تحصیلی، تحصیل کرد. در اواخر سال 1352 در سی و دو سالگی، با شهناز دارابیان ازدواج کرد.
اشرف درویشیان پس از آشنایی با «جلال آل احمد» و «سیمین دانشور» و «امیرحسین عالم پور»، در تهران، نویسندگی را به صورت جدی شروع کرد و متوجه شد که رمان و داستان کوتاه را دوست دارد. سبک وی رئالیسم بود و بیشتر به مردم فرودست می پرداخت.
بسیاری از داستان های او الهام گرفته از قسمت هایی از زندگی اجتماعی خودش و خانواده ی دانش آموزانش در روستا و تفاوت های فکری این دو گروه گرفته شده است. وی اولین داستانش را در زندان دیزل آباد کرمانشاه نوشت، اما هیچ وقت چاپ نشد. در کتاب هایش به شاگردانش و محیط فقرزده کرمانشاه و روستاهای اطراف آن می پردازد و از محرومیت ها و ناملایمات مردم می گوید.
همچنین ترجمه ها و فرهنگ لغت هایی را به زبان های ترکی چاپ کرد، اما به دلیل محدودیت هایی که برای زبان کردی قائل می شدند از ادامه آنها صرف نظر کرد. درویشیان درخانه ی جلال آل احمد با صمد بهرنگی آشنا شد و به گفته خود، در سال 1347، پس از مرگ صمد، تصمیم گرفته تا راه صمد را ادامه دهد.
او به سبک رئالیسیتی علاقه داشت و در نویسنگی اش از نویسندگانی مانند «صادق هدایت»، «بزرگ علوی»، «محمود دولت آبادی»، «ارنست همینگوی»، «گابریل گارسیا مارکز» و «ویلیام فاکنر» تاثیر پذیرفت. آثار او به چند دسته ی رمان، داستان کوتاه، کتاب کودک و ترجمه ها تقسیم می شوند. رمان های او «سال های ابری» و «سلول 18» هستند.
مجموعه داستان های وی نیز به شرح زیر است:
درمورد آثارش در زمینه ی کودک و نوجوان نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
از دیگر آثار او می توان به موارد زیر اشاره کرد:
کتاب های «عقاید و رسوم مردم کرمانشاه» و «همیشه مادر» نیز از جمله اثاری هستند که هرگز منتشر نشدند.
آثار درویشیان هم در دوران حکومت پهلوی و پس از آن سانسور شد. در زمان حکومت شاه، طی سال های 1350 تا 1357 به دلیل نگارش کتاب «از این ولایت» و همچنین فعالیت های سیاسی، سه دفعه دستگیر و ممنوع القلم شد. اولین دفعه در کرمانشاه و به مدت هشت ماه دستگیر شد و دو ماه پس از آزادی، در تهران دستگیر و برای هفت ماه به زندان رفت و به دنبال آن از دانشگاه اخراج و از معلمی برکنار شد. دفعه سوم در 1353، دستگیر و به یازده سال زندان محکوم شد و تا پیروزی انقلاب آزاد نشد.
پس از انقلاب، به زندان نیفتاد اما به اعتراض نسبت به سانسور مقالاتش ادامه داد. ازنظر او سانسور و خود سانسوری یکی از جدی ترین تهدیدها برای ادبیات ایران بودند. درسال 1390، آثار او از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران جمع آوری شد و پس از آن، مجبور شد برخی آثارش را خارج از ایران منتشر کند.
وی عضوی فعال در کانون نویسندگان ایران و هیئت دبیران بود. لازم به ذکر است که به سخنگوی کانون نویسندگان نیز بود. وی یکی از نویسندگان اعلامیه ی «ما نویسنده ایم» بود که در 1373 با امضای 134 نویسنده آن را منتشر کرد و باعث شد، مجددا این کانون تشکیل شود و فعالیتش را ادامه دهد.
وی در چهارم آبان ماه 1396، پس از گذراندن دوره ی طولانی بیماری اش، در اثر سکته ی مغزی از دنیا رفت. مراسم بزرگداشت او که قرار بود در دانشگاه فرهنگ و هنر در کرمانشاه برگزار شود، لغو شد و نام نهادی که دستور این کار را داده بودند آشکار نشد.
علی اشرف درویشیان وصیت کرده بود که در کنار صفر قهرمانیان، احمد شاملو، محمد مختاری و محمدجعفر پوینده در امامزاده طاهر کرج دفن شود، ولی این اجازه را به خانواده اش ندادند. لازم به ذکر است که خواهرش میترا، در گفتگو با رسانه ها گفت بود: «که خانواده او تمایل داشتند او را در گورستان باغ فردوس کرمانشاه، ولی اجازه ی انتقال پیکرش به کرمانشاه را ندادند».
علاوه بر این با خاکسپاری وی در قطعه هنرمندان نیز مخالفت شد. پیکرش در هشتم آبان در قطعه هفت بهشت سکینه کرج با حضور جمعیت زیادی از مردم و به همراه آواز مرغ سحر و سرودهای انقلابی به خاک سپرده شد.
در سال 1357، کتاب «فصل نان» به عنوان کتاب برگزیده ی شورای کتاب کودک ایران برگزیده شد. همچنین در دهمین دوره از جایزه ی ادبی هوشنگ گلشیری، از علی اشرف درویشیان، داستان نویسان پیشکسوت ایران و اعضای کانون نویسندگان ایران به دلیل تعهد بی چون و چرا به آزادی بیان تقدیر و تشکر شد.
در سال 2007، سازمان دیدبان حقوق بشر، درویشیان را به عنوان یکی از هفت نویسنده ی ایرانی معرفی کرد و جایزه حقوق بشر، هلمن – همت به او تعلق گرفت. لازم به ذکر است که در آذر ماه سال 1392 خورشیدی، هفتمین دوره ی جشنواره ی فرهنگی گلاویژ در کردستان عراق، اولین جایزه ی خود، جایزه هردی را به درویشیان اهدا کرد.
درسال 1381، فیلم مستندی انتشار یافت به کارگردانی ناصر صفوریان که به بررسی ادبیات ایران پرداخته است. علی درویشیان نظرات خود درمورد ادبیات ایران، کیفیت کتاب ها و سانسور پرداخته بودند. فیلم مستند خورشید سال های ابری به کارگردانی مصطفی ساروقی، اولین مستند درمورد علی اشرف درویشیان، در پاییز سال 1396 به نمایش تلویزیونی گذاشته شد.
