نقد و بررسی
ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو
مقدمه
کتاب ریاضی یازدهم تجربی نشر الگو از سری سه بعدی های این انتشارات، طبق مقدمه مولفین با هدف آموزش عمیق تر مفاهیم کتاب درسی و به عنوان مکمل آن یاد شده است. این کتاب با توجه به درسنامه های نسبتا مفصل، تمارین تشریحی و تستی برای آموزش کامل مفاهیم و آماده سازی دانش آموزان برای امتحانات تشریحی و آزمون های آزمایشی تالیف شده است.
قالب کتاب این گونه است که هر فصل شامل چند درس است. بعد از درسنامه هر درس، تمارین تشریحی و سپس تست های آن آمده اند. پاسخنامه تشریحی فصل هم در انتهای آن آمده است. فصل بندی کتاب ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو مطابق کتاب درسی است با این تفاوت که در فصل های 2 و 5 درس های 1 و 2 کتاب درسی ترکیب و در قالب یک درس آمده اند. در فهرست کتاب شماره صفحه هر درس، تمارین تشریحی و تست ها و پاسخنامه هر فصل ذکر شده است. لحن کتاب رسمی، ساده و روان است.
آموزش (درسنامه)
درسنامه ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو با زبانی ساده و روان و با مقدمه چینی معقولی آغاز می شود. درسنامه های فصل های ابتدایی کتاب با سرعتی کم و آرام جلو می روند. عجله ای برای ارائه نکات و تست ها ندارند و بیشتر سعی می کنند با مثال های تشریحی متنوع موضوع را برای خواننده جا بیندازند. در مواردی بخصوص در فصل های ابتدایی کاملا مشهود است که تعداد مثال های تشریحی از تست ها خیلی بیشتر است. با توجه به این موضوع می توان گفت کتاب ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو مسیر یک درسنامه خودآموز را طی میکند. در انتخاب مثال های تشریحی درسنامه هم معمولا به این موضوع دقت شده که سطح آنها کم کم بالا برود و مثال های ابتدایی ساده هستند و بعید است دانش آموز در حل آنها دچار مشکل بشود.
مثال های تشریحی بعدی معمولا در فضای تست هستند. یعنی با هدف آماده سازی دانش آموز برای رویارویی با تست ها آمده اند. در واقع با این کار قید زمان از خواننده کتاب گرفته شده تا بتواند بدون دغدغه و استرس با یک تست بدون گزینه روبرو شود. معمولا بعد از چند مثال متنوع یک تست می بینید. در بسیاری از موارد تست های اولیه ساده نیستند. البته این موضوع میتواند به این دلیل باشد که از خواننده توقع رفته که با حل مثال ها آمادگی لازم را کسب کرده باشد.
بنابراین نباید درسنامه کتاب ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو را باعجله خواند یا اینکه فقط تست های آن را حل کرد. حل مثال های تشریحی پله اول موفقیت در تست های این کتاب است. علاوه بر مثال های تشریحی درسنامه که با عنوان »مسئله« مطرح شده اند، مثال های دیگری هم هستند که خواندنی هستند و در متن درسنامه و طی توضیحات آورده شده اند. این مثال ها هم ساده هستند و به درک کاربرد فرمول ها و نکات کمک می کنند.
با همه آنچه که از خودآموز بودن کتاب گفته شد می توان گفت که درسنامه کتاب ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو برای پیش خوانی دانش آموزان قوی تر و یا مطالعه دانش آموزان بدون معلم مناسب است. پوشش مطالب درسنامه، توجه به تمارین کتاب درسی و سبک و سیاق کنکور مدنظر بوده و تا حد زیادی در این زمینه موفق عمل شده است.
لازم است درباره درسنامه به چند نکته دقت کرد:
- مطالب مروری مورد نیاز از ریاضی دهم در درسنامه کتاب به شکل سلیقه ای ذکر شده است. مثلا در فصل تابع به موضوعات دامنه و هم دامنه و برد از ریاضی دهم اشاره شده، ولی به انتقال عرضی و طولی نمودار توابع از ریاضی دهم اشاره ای نشده است. در ادامه با معرفی توابع گویا و تابع y=1/x و نمودار آن، در همان مثال اول از دانش آموز خواسته شده تا تابع y=1/(x-1)+1 رسم شود. حال اگر خواننده موضوع انتقال عرضی و طولی توابع از سال دهم را بخاطر نداشته باشد، دچار مشکل خواهد شد. همچنین مطالب یادآوری در هندسه تحلیلی آورده شده است، ولی در موضوع تابع درجه دوم این کار اتفاق نیفتاده است.
- سرعت درسنامه همیشه یکنواخت نیست. با توجه به مفصل و خودآموز بودن درسنامه، در خیلی از موارد نکات خود به شکل مسئله ای مطرح شده اند که دانش آموزان می تواند از حل آن مسئله آن نکته را نتیجه بگیرند و این یکی از مهم ترین ویژگی های یک کتاب خودآموز است. ولی هر چقدر در کتاب ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو جلوتر می رویم و به فصل های انتهایی کتاب نزدیک می شویم درسنامه سرعت بیشتری می گیرد و بار خودآموز بودن آن کاهش می یابد. مثلا پشت سر هم ردیف شدن ویژگی های تابع جزصحیح (بدون ارائه دلیل) از جمله این موارد است. در ادامه سرعت به حدی می رسد که درسنامه آمار توصیفی فقط 2 صفحه است و همه ویژگی های معیار های گرایش به مرکز و معیارهای پراکندگی در 2 صفحه ارائه می شوند و نکات آن ها که میتوانست مشابه فصل های ابتدایی کتاب به شکل مسئله مطرح شوند، پشت سر هم ردیف شده اند. در واقع در فصل های انتهایی، درسنامه ریاضی یازدهم سه بعدی نشر الگو شبیه یک کتاب نکته و تست عمل کرده است. از دیگر مواردی که می شد بیشتر و مبسوط تر توضیح داده شود، رسم نمودار تابع y=1/x با نقطه یابی است که خواننده علت نمودار این تابع را درک کند و فقط آن را حفظ نکند. همچنین در توابع مثلثاتی در درس آخر مثلثات، نمودار توابع سینوس و کسینوس بدون توضیح خاصی رسم شده اند و نکته های آنها پشت سر هم آمده اند؛ در حالیکه خود کتاب درسی با نقطه یابی و با سرعت پایینی این نمودار ها را رسم کرده است.
- موضوع دیگری که می توان درباره آن صحبت کرد پوشش مناسب روی تیپ های مرسوم سوالات تشریحی و تستی است. در نگارش و انتخاب تست های درسنامه در خیلی از موارد این موضوع رعایت شده است، ولی می توانست بهتر هم باشد. مثلا در بخش تابع درجه دوم و بحث روی علامت ریشه ها، مثال های عبور تابع درجه دوم از نواحی مختصات در تست ها و مثال های درسنامه دیده نمی شود، درحالیکه این موضوع از تیپ های پرتکرار کنکور است. همچنین در بخش حداقل یا حداکثر مقدار تابع درجه دوم خود کتاب درسی چندین مثال متنوع دارد که می توانست مورد استفاده قرار بگیرد. در این بخش هم تنوع مثال ها و تست های درسنامه کم است. در بخش هندسه در درس سوم، سوالات ترکیبی تشابه و مساحت تقریبا مغفول مانده و خیلی به آن توجه نشده است. این موضوع هم در کنکور معمولا مورد سوال قرار می گیرد. همچنین در بخش ترسیم های هندسی، درباره دایره های محیطی و محاطی مثلث (یعنی محل برخورد عمودمنصف ها و نیم سازها) در تمارین کتاب درسی صحبت شده در حالیکه در درسنامه کتاب این موضوع پوشش داده نشده است. ضمنا درباره امکان رسم مثلث با سه عدد (به عنوان طول اضلاع) صحبتی نشده و مثالی نمی بینیم. همچنین در بخش تابع وارون در فصل تابع مثالی از توابع به شکل زوج مرتب نمی بینیم. در بخش اعمال جبری بین توابع هم می شد این موضوع را با تابع وارون به شکل زوج مرتبی ترکیب کرد.
- در مقدمه کتاب ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو به رعایت چارچوب کتاب درسی اشاره شده و البته این موضوع هم یادآوری شده که در مواردی به صلاح، پا فراتر از کتاب درسی هم قرار گرفته است. از جمله این موارد می توان به حد توابع مرکب، روش جبری در اثبات یک به یک بودن توابع و رسم تابع [f(x)] اشاره کرد. خوب بود این موارد با علامتی از سایر مطالب جدا می شدند.
- در بسیاری از مثال ها و تست های درسنامه در بخش های هندسه تحلیلی (فصل اول درس اول) و همچنین هندسه (فصل دوم) در پاسخ شکلی رسم نشده و فقط به توضیحات اکتفا شده است. در حالیکه رسم یک شکل برای توضیح روش حل یک مثال، می تواند تا حد زیادی از خواننده ابهام زدایی کند و حتی توضیحات را کوتاه تر کند.
تست (تمرین)
کتاب ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو بعد از هر درسنامه تعدادی تمرین تشریحی و تست دارد. تمارین تشریحی بیشتر در راستای آماده سازی برای حل تست ها هستند تا امتحانات تشریحی مدرسه. بعضی از آنها حتی کاملا جنبه ورزش مغز دارند و در تست ها امکان بهره گیری از آنها نیست. این تمارین می توانستند از بقیه جدا شوند.
با توجه به هدف گذاری کتاب های سه بعدی برای آموزش، امتحانات تشریحی و تستی باید گفت که تمارین تشریحی این کتاب بیشتر هدف سوم یعنی امتحانات تستی را تامین می کنند تا هدف دوم. تعداد تمارین تشریحی کتاب 665 است. کتاب ریاضی یازدهم سه بعدی نشر الگو 707 تست دارد که برای قشر عظیمی از دانش آموزان سال یازدهم تجربی کافی است. البته برای دانش آموزان حرفه ای و سطح بالا نیاز به داشتن کتابی مکمل در کنار این کتاب برای تست های بیشتر، احساس می شود.
توزیع تست ها هم در جدول کمی تست ها قابل رویت است. هندسه (فصل دوم) 71 تست دارد در حالیکه تابع (فصل سوم) 146 تست دارد. با توجه به اینکه در کنکور 98 هندسه 3 تست داشت و تابع 2 تست، این توزیع خیلی منطقی به نظر نمی رسد. البته تابع در سال های گذشته تعداد تست بیشتری در کنکور داشت ولی باز هم اینکه تابع تقریبا دوبرابر هندسه تست داشته باشد عجیب است. بنظر در فصل های هندسه و آمار و احتمال جا برای تعداد بیشتر تست ها بود.
ترتیب تست ها بعد از هر درس به ترتیب ارائه مطالب در همان درسنامه است. ولی تست های موضوعات مختلف با تیتر از هم جدا نشده اند، یعنی تست های کتاب میکروطبقه بندی نیست. در هر موضوع تست ها تقریبا روند ساده به سخت را طی می کنند و در تست های پایانی تست های سخت تر و گاهی با ایده های نو دیده می شود. بخصوص در هندسه تست های ایده دار و جدید بیشتر دیده می شوند. پاسخ تشریحی تمارین و تست ها در پایان هر فصل آمده اند و کامل هستند. توضیحات فارسی زیادی دارند و نیاز دانش آموزان را برطرف می کنند.
تعداد تست ها و سوالات
| فصل |
عنوان |
تعداد تست |
| 1 |
هندسه تحلیلی و جبر |
136 |
| 2 |
هندسه |
71 |
| 3 |
تابع |
146 |
| 4 |
مثلثات |
75 |
| 5 |
توابع نمایی و لگاریتمی |
106 |
| 6 |
حد و پیوستگی |
115 |
| 7 |
آمار و احتمال |
58 |
| مجموع |
707 |
ظاهر کتاب
در کتاب ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو سایز و فونت نوشته ها مناسب است. درسنامه ها دارای صفحه آرایی تمیز اما بی روح هستند. از رنگ سبز کم رنگ برای کادرهای تست ها و تیتر ها استفاده شده که بدلیل کم رنگ بودن خیلی به چشم نمی آیند. نمودار ها و اشکال خوب رسم شده اند. حاشیه سفید کناری در درسنامه ها برای یادداشت نکات و نتایج مناسب است. کیفیت کاغذ و چاپ مناسب است. طرح روی جلد کتاب کاریکاتوری درباره جان نپر ریاضیدان ارائه کننده تابع لگاریتم است. در کل جذابیت های ظاهری کتاب معمولی است.
جمع بندی
کتاب ریاضی یازدهم تجربی سه بعدی نشر الگو با 447 صفحه، حجم مناسبی دارد. این کتاب تقریبا اهداف آموزش، امتحانات تشریحی و تستی را تامین می کند. با توجه به تعداد تمارین و تست ها دانش آموزان سال یازدهم تجربی لازم است از این کتاب در طول سال تحصیلی و موازی با تدریس معلم و یا آزمون های آزمایشی استفاده کنند. غلط های نگارشی و املایی خاصی در بررسی اولیه کتاب به چشم نخورد.
بیشتر
کمتر
نشر الگو
