اضطراب موقعیت

«اضطراب موقعیت» یک کتاب غیر داستانی خودیاری در حوزه علوم اجتماعی و جامعه شناسی است که به بررسی جنبه های اجتماعی و روانشناسانه جایگاه افراد در جامعه پرداخته است. این اثر که هشتمین کتاب منتشر شده از فیلسوف و نویسنده مشهور سوئیسی آلن دو باتن و از جمله مهم ترین و معروف ترین نوشته های اوست، اولین بار در سال ۲۰۰۴ انتشار یافت.

کتاب اضطراب موقعیت در مدت زمان کوتاهی پس از انتشار مورد استقبال گسترده عموم خوانندگان و توجه ویژه منتقدان قرار گرفت و بارها تجدید چاپ و به زبان های مختلفی در جهان ترجمه شد. هم اکنون این کتاب در لیست «کتاب هایی که زندگی تان را دگرگون خواهند کرد»، در کنار دیگر آثار برجسته فلسفی و خودیاری جای دارد.

آلن دو باتن در کتاب اضطراب موقعیت، مشکلات اجتماعی و پریشانی روانی ای را که انسان مدرن تجربه می کند، توصیف نموده است. او در این کتاب به بسیاری از سؤالات با این مضمون پاسخ می دهد که چرا مردم تلاش می کنند در جامعه خود «کسی» باشند؟

او ادعا می کند که بسیاری از مردم قادر به کسب منزلت و دستیابی به موقعیت اجتماعی بالا در جامعه ای که توسط اکثریت مردم ارزش گذاری شده است، نیستند. پایگاه اجتماعی پایین، بسیاری از افراد را به پریشانی، اضطراب و تنهایی سوق می دهد. توانایی کنترل کردن اضطراب، و عملکرد مؤثر در مواجهه با آشفتگی درونی، با سطوح بالاتر اعتماد به نفس مرتبط است و این مسئله بسیار به مکانیسم شکل گیری هویت شباهت دارد.

او در بخش اول کتاب اضطراب موقعیت، ۵ علت را برای اضطراب موقعیت شناسایی می کند که عمدتاً عبارتند از: فقدان عشقی، بدبینی، انتظارات، شایسته سالاری و وابستگی. نویسنده در بخش دوم کتاب، درصدد ارائه راه حل درآمده و ۴ راه برای غلبه بر این نگرانی ها را پیشنهاد می کند که عبارتند از: فلسفه، هنر، سیاست و دین.

ایده های کلیدی مطرح شده در کتاب اضطراب موقعیت به طور خلاصه عبارت است از:

1. مشکل موقعیت طلبی این است که ارزش خودمان  را کاملاً نادیده می گیریم.
2. عزت نفس خود را توسعه دهید تا با میل به «کسی» بودن مطابق با هنجارهای جامعه مبارزه کنید.
3. به دنبال «کسی بودن»، ناشی از میل به دوست داشته شدن است و باعث ناراحتی می شود، اما نگاه به درون این امر را تسکین می دهد.
4. با پرسش این سوال از خود که: «آیا آنچه فکر می کنید واقعاً می خواهید، زندگی شما را بهتر می کند یا صرفاً برای موقعیت است؟»، رویکردی فلسفی تر به زندگی بدهید.
5. همیشه به دنبال چیزهایی باشید که برای خودتان ارزشمند است، نه دیگران.
6. از منطق پیروی کنید، نه از احساسات.

آلن دو باتن، نویسنده چیره دست حوزه خودیاری و کتاب های فلسفی، ابداع کننده سبکی از نگارش است که در آن مفاهیم تخصصی روانشناسی و جامعه شناسی با زبان محاوره ای ارائه می شوند. دو باتن، فیلسوفی است که سعی دارد به معضلات اغلب نادیده گرفته شده و در عین حال موذیانۀ زندگی بپردازد.

کتاب حاضر ساختاری فلسفی و روانشناسی دارد و باعث بهبود دیدگاه خواننده نسبت به زندگی، شغل و دیگر جوانب زندگی اش می شود. قدرت اصلی او در کتابش، بیان درست و آسان مطلب است. او در کتاب «اضطراب موقعیت»، نه تنها به ریشه یابی معضل بزرگ منزلت اجتماعی دست زده، بلکه راه حل های نسبتاً ساده ای نیز برای حل آن پیشنهاد کرده است.

این نویسنده به شکلی گسترده و نبوغ آمیز بر حوزه های مختلفی چون فلسفه، روانشناسی، مذهب، جامعه شناسی، تدریس و سیاست احاطه دارد. لحن گرم و سرشار از صمیمیت دوباتن، و بهره گیری از داستان سرایی های به موقع در این کتاب، او را به یک راوی و فیلسوف شگفت انگیز تبدیل کرده است.

آلن دو باتن در سال ۱۹۹۷ اولین کتاب غیر داستانی خود را با عنوان «پروست چگونه می تواند زندگی شما را تغییر دهد»، بر اساس زندگی و آثار مارسل پروست منتشر کرد. این کتاب نه تنها در ایالات متحده و بریتانیا، بلکه در تمام جهان پرفروش بود. اولین رمان دوباتن با عنوان «مقالات عاشقانه» در سال ۱۹۹۳ منتشر شد و بعد ها مورد اقتباس برای ساخت فیلم سینمایی قرار گرفت.

دوباتن در سال ۲۰۰۸ «مدرسه زندگی» و در سال ۲۰۰۹ «معماری زندگی» را بنیان گذاری کرد؛ که باعث شد در سال ۲۰۱۵، جایزه «همراهی شوپنهاور»، جایزه سالانه نویسندگان جشنواره نویسندگان ملبورن را برای آن دریافت کند.

از مهمترین کتاب های آلن دو باتن می توان به عناوین زیر اشاره کرد:

• کتاب «راهنمای تندرستی عاطفی»
• کتاب «آنچه فراموش کرده اند در مدرسه به شما بیاموزند»
• کتاب «هنر سیر و سفر»
• کتاب «هنر همچون درمان»
• کتاب «تسلی بخشی های فلسفه»

ترجمه کتاب اضطراب موقعیت را آقای سید حسن رضوی به انجام رسانده است. ایشان ترجمه کتاب های «چگونه انسان هایی موفق تربیت کنیم» اثر استر ووجیسکی، «واقع نگری» اثر هانس روسلینگ و «حقایق ناگفته» اثر کامالا هریس را نیز در کارنامه خود دارند.

در بخش هایی از کتاب اضطراب موقعیت می خوانیم:

عطش رسیدن به موقعیت، مانند دیگر تمایلات فوایدی هم دارد. به ما مهمیز می زند که حق استعداد هایمان را ادا کنیم، برتری را تشویق می کند، راه ما را در انجام کار های بی قاعده و زیان آور می بندد و اعضای یک جامعه را حول نظام ارزشی واحدی نگه می دارد. اما مانند دیگر تمایلات حجم زیاد آن می تواند کشنده باشد. مفید ترین راه حل این مسئله، تلاش برای درک آن و صحبت در مورد آن است.

 

مرکز تفکرات سنتی مسیحی این ادعا بود که موقعیت هیچ معنای اخلاقی ندارد. عیسی مسیح عالی ترین انسان ها بود، اما نجار بود. پیلاطس یکی از مقامات مهم امپراتوری بود، اما گناهکار بود. همین ناسازگاری به تنهایی ثابت می کرد که جایگاه فرد در سلسله مراتب اجتماعی بازتاب ویژگی های واقعی وی نیست. شخص باهوش، مهربان، کاردان، زیرک و خلاق ممکن است مشغول جارو زدن زمین باشد و شخص بی اراده، فاسد، منحط، مردم آزار و احمق در حال اداره کشور.

 

این مفهوم که نجابت به ثروت وابسته است و نانجیبی به فقر، نقطه کانونی یکی از شکایت ها علیه آرمان موقعیت مدرن است. منتقدان این نظام می پرسند چرا باید ثروت و فقر نشانه خطا ناپذیر اخلاقیات انسان دانسته شوند؟ آن طور که معلوم است دلیل این مسئله چندان ناشناخته نیست. خود عمل پول درآوردن ناشی از فضایل فرد است. کار کردن در هر شغلی و ماندن در آن شغل نیازمند هوش، انرژی، آینده نگری و توانایی همکاری با دیگران است. هر چه شغل پر منفعت تر باشد نیازمند لیاقت بیشتری است. وکلا و جراحان نه تنها درآمد بیشتر از رفتگران دارند، معمولا باید تلاش پایدار تر و مهارت بیشتری هم در کار داشته باشند.