نقد و بررسی
شیمی دوازدهم تست مبتکران (جلد دوم)
کتاب شیمی دوازدهم تست از انتشارات مبتکران، یکی از نام آشناترین، محبوب‌ترین و پرفروش‌ترین کتاب‌های تستی شیمی کنکور سراسری است. تحلیل حاضر از چاپ 59ام و ویراست چهارم این کتاب صورت می‌گیرد که در سال 1402 منتشر شده و مناسب کنکور 1402 به بعد می‌باشد.
یکی از معروف‌ترین ویژگی‌های منحصر به فرد نوشتاری کتاب حاضر، زبان شیرین و اغلب طنزآمیز کتاب برای آموزش و بیان نکات و مفاهیم درس شیمی است. در واقع این زبان نوشتاری شیوا و بسیار جذاب، امضای منحصر به فرد کتاب‌های شیمی نشر مبتکران و به خصوص کتاب شیمی دوازدهم تست می‌باشد.
چینش فصل‌های این کتاب دو جلدی، منطبق با کتاب درسی شیمی است و دو فصل ابتدایی آن، در جلد اول کتاب و دو فصل انتهایی، در جلد دوم کتاب ارائه شده است.
در ادامه به بررسی کتاب شیمی دوازدهم تست مبتکران اثر بهمن بازرگانی می‌پردازیم.
ظاهر کتاب شیمی 12 تست مبتکران یکی از ویژگی‌های بارز و بسیار مثبت آن می‌باشد. علارغم به کارگیری رنگ‌بندی محدود، (غالب بودن رنگ خاکستری) جلد کتاب از طراحی گرافیکی بسیار نوآورانه و زیبایی برخوردار است که هرگوشۀ آن، به نکته‌ای از درس شیمی اشاره دارد. فونت به کار گرفته شده و سایز کتاب نیز کاملا مناسب و کاربردی می‌باشد.
در داخل کتاب نیز تنها از دو رنگ سیاه و نارنجی استفاده شده است. با این وجود، به دلیل وجود صفحه‌آرایی چشم‌نواز و تعداد بیشماری از کاریکاتورها، طراحی‌های گرافیکی، شکل‌ها، نمودارها و جداول جذاب و خاص، از این منظر نیز کتاب امتیاز بسیار بالایی را دریافت می‌کند. کاغذ استفاده شده در این کتاب بسیار مرغوب و از جنس کاغذ سفید (تحریر) است.
کتاب شیمی 3 تست مبتکران را می‌توان کتابی همه‌چیز تمام دانست. از لحن و قلم به کار رفته در این کتاب تا روش و محتوای درسنامه‌ها، قسمت سوالات و پاسخنامۀ کتاب، همگی از ایده‌های نو، خلاقانه و باکیفیتی برخوردار هستند.
شیمی دوازدهم تست مبتکران را به راحتی می‌توان به عنوان مرجعی کامل و منبع اول برای آمادگی کنکور سراسری در درس شیمی پایۀ دوازدهم در نظر گرفت. با این حال این کتاب (خصوصاً قسمت درسنامه‌های آن) بیشتر مناسب کسانی است که وقت بیشتری دارند و می‌خواهند از ابتدای سال تحصیلی شروع به یادگیری کنند.
پیش از خرید اینترنتی کتاب شیمی دوازدهم تست مبتکران ادامۀ مطلب را مطالعه کنید.
آموزش (درسنامه) کتاب شیمی دوازدهم تست مبتکران
برای تحلیل هرچه بهتر روند آموزشی کتاب بهتر است ابتدا ساختار و چینش مطالب کتاب را بررسی کنیم. باید توجه داشت که تمرکز اصلی کتاب حاضر روی سوالات و تست‌های شیمی است. با این وجود، کتاب شیمی دوازدهم تست به هیچ وجه از اهمیت آموزش و وجود درسنامه در کتاب غافل نمانده است، بلکه فقط ساختار متفاوتی را برای این امر برگزیده است!
از همان نگاه اول متوجه می‌شویم که از صفحات اول کتاب تا رسیدن به پاسخنامۀ تشریحی هر فصل، دانش‌آموز فقط با تست‌ها مواجه می‌شود و خبری از درسنامه نیست. با این وجود، به محض شروع شدن پاسخنامۀ تشریحی سوالات تستی فصل مربوطه، بخش‌های مفصل و بسیار پر و پیمانی به نام «ایستگاه‌های درس و نکته» شروع می‌شود.
این بخش‌ها بنابر ادعای مقدمۀ کتاب، دربردارندۀ جزوه‌ای کامل از کتاب درسی است و با طراحی‌ها و علائم گرافیکی خاصی همراه شده‌اند. نمودارها و جدول‌های فراوان، نامگذاری‌های بامزه برای بخش‌های متفاوت آموزش نکات و مفاهیم شیمی (مانند نکات با عنوان «خطر مرگ») و استفاده از روش‌های ابتکاری برای آموزش برخی از قسمت‌ها، از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب حاضر هستند.
به عنوان مثال، در ایستگاه درس و نکته (1-7) کتاب، برای آموزش «مراحل پاک شدن یک لکۀ چربی یا روغن با صابون» از روش «سکانس‌بندی» استفاده شده است. در این روش هر بخش از واکنش جذاب و مهم پاک شدن توسط صابون، به یک سکانس (درست عین یک فیلم سینمایی) تقسیم شده است که موجب هرچه بهتر شدن روند آموزشی دانش‌آموز می‌شود.
به طور کلی وجود نمودارها، شکل‌ها، کاریکاتورها، طراحی‌های گرافیکی بامزه اما غنی، از نکات آموزشی در کتاب شیمی دوازدهم تست مبتکران محسوب می‌شوند که موجب می‌شود دانش‌آموز به حداکثر توانایی خود در تصویرسازی مفاهیم شیمی برسد.
به علاوه، تیپ‌بندی جزئی و موشکافانۀ بخش‌های ایستگاه‌های درس و نکته سبب می‌شود تا دانش‌آموز با یک ذهنیت منظم و یکدست و یکپارچه مطالب درسی را به صورت کامل فرا بگیرد. به عنوان مثال، مطالب و تیپ‌بندی ایستگاه‌های درس و نکته بخش «اسیدها و بازها» بسیار با کیفیت بوده و از روند آموزشی فوق‌العاده‌ای برخوردار است.
ویژگی منحصر به فرد «ایستگاه‌های درس و نکته» در چیست؟
روند آموزش درس بر اساس روش سوال و جواب را می‌توان منحصر به فردترین ویژگی درسنامه‌های این کتاب دانست. به عبارت دیگر، در هر بخش، ابتدا اندکی از مطالب مهم و آموزشی بیان می‌شود و بلافاصله کتاب با استفاده از سه مدل آیکون گرافیکی متنوع (آیکون‌های دانش‌آموز بی‌دقت، دانش‌آموز متوسط و دانش‌آموز تیز و دقیق) روند پرسش و پاسخ خود را شروع می‌کند.
در این روش تمامی نکات مهم، مفاهیم و مثال‌های لازم برای یادگیری درس در فرآیند پویا و پرنشاط سوال و جواب دانش‌آموزان، به مخاطبین منتقل می‌شود. این روند متفاوت آموزشی موجب می‌شود تا تقریبا به تمامی سوالات و ابهاماتی که دانش‌آموزان در طی مطالعۀ درس شیمی به آن‌ها بر‌می‌خورند، پاسخ داده شود. لحن آموزشی این بخش‌ها بسیار خودمانی، جذاب و طنزآمیز می‌باشد.
تست (تمرین)
با اهمیت‌ترین بخش این کتاب را تست‌های آن تشکیل می‌دهد. کتاب شیمی دوازدهم تست مبتکران یکی از کامل‌ترین آرشیو سوالات شیمی کنکور را در دل خود جای داده است که شامل بیش از 2300 سوال تستی می‌باشد و از نظر کمیّت و کیفیت پوشش‌دهی، انواع تیپ سوالات حفظی و محاسباتی، عملکردی بسیار خوبی از خود نشان داده است.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های خاص کتاب حاضر، وجود تعداد قابل توجهی تست سخت‌تر و حتی اندکی فراتر از حد کنکور در کتاب است که بنا بر ادعای خود کتاب، برای آماده‌سازی حداکثری دانش‌آموزان در آن تعبیه شده است.
به عبارت دیگر، حل این تست‌های دشوار توسط دانش‌آموز موجب آماده شدن او برای رویارویی با هر نوع سوال تستی با هر درجۀ سختی در کنکور سراسری می‌شود. تست‌های کتاب نیز، از نظر سختی و آسانی و میزان اهمیت، به چندین سطح و طبقه مختلف طبقه‌بندی شده‌اند.
- تست‌های VIT یا (very important tests): این تست‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند و حدود یک سوم سوالات کتاب را تشکیل می‌دهند. این سوالات بنابر ادعای کتاب برای افرادی که وقت زیادی ندارند و یا در دوران جمع‌بندی هستند نیز، بسیار حیاتی و مناسب می‌باشند.
- تست‌های دسا یا (دومین سطح اهمیت): این تست‌ها اگرچه نسبت به تست‌های VIT از اهمیت کمتری برخوردار هستند، ولی به نوعی مکمل آن‌ها و تضمین‌کننده موفقیت بیشتر دانش‌آموزان می‌شوند.
- تست‌هایی که با استفاده از سه آیکون گرافیکی در چهار سطح سختی در پاسخنامه مشخص شده‌اند: آسان، متوسط، سخت، خیلی سخت.
این طبقه‌بندی و تیپ‌بندی ریز و دقیق کتاب موجب می‌شود تا هر دانش‌آموزی با هر قصدی و هر میزان از توانایی و دانش، بتواند از کتاب استفاده کند و عملکرد خود را بهبود بخشد. تیپ‌بندی سوالات از نظر سختی به خودی خود امری مثبت می‌باشد، اما این نکته که این تفکیک فقط در پاسخنامه صورت گرفته و در بخش سوالات تستی مشخص نیستند، می‌تواند بر اساس توانایی و نیاز دانش‌آموز، نکته‌ای مثبت و یا منفی باشد.
همانطور که در ابتدا اشاره شد، هر فصل کتاب با تست‌ها و آزمون‌های مختلف شروع شده و با پاسخنامه‌های تشریحی و درسنامه‌های مختلف و متعدد، ادامه می‌یابد. سوالات هر فصل به تعدادی عنوان و زیر عنوان تقسیم شده است. به عنوان مثال، فصل اول کتاب به 8 عنوان زیر تقسیم شده است:
- مقدمۀ سلامت و بهداشت
- پاکیزگی محیط با مولکول‌ها
- اسیدها و بازها
- مسائل درجه یونش
- مسائل ثابت یونش اسیدی
- مسائل pH
- شوینده‌های خورنده چگونه عمل می‌کنند؟
- پیوند با زندگی (شیره معده و ضد اسیدها)
هر عنوان ذکر شده نیز به چندین زیر عنوان تقسیم شده است (مسائل pH به ده زیر عنوان تقسیم شده است!). این روش تیپ‌بندی محتوایی سوالات کتاب، کیفیت روند آموزشی را تضمین کرده است و موجب شده تا میزان ایجاد سردرگمی و ابهام برای مخاطبین به حداقل برسد.
در انتهای هر بخش شاهد آزمون‌هایی مهم تحت عنوان چکاپ و در انتهای فصل نیز، شاهد آزمون‌هایی جامع هستیم که کاملا مطابق با ویژگی‌های کنکور طراحی شده‌اند.
کیفیت سوالات تستی شیمی دوازدهم تست مبتکران چگونه است؟
می‌توان به جرئت گفت اکثر سوالات تألیفی کتاب از کیفیت کم‌نظیری برخوردار هستند. به عنوان مثال، در بخش «الکتروشیمی» سوالات تألیفی با درجۀ سختی بالا و البته متناسب با سخت‌تر شدن این نوع از سوالات در کنکورهای سراسری، به تعداد بالا وجود دارد که برخی از آن‌ها حتی شامل برخی از واکنش‌های اکسایش-کاهش پیشرفته‌تر نسبت به کتاب درسی نیز می‌باشد.
برخی از سوالات تألیفی از ایده‌های بسیار نویی برخوردار هستند و برخی دیگر از آن‌ها، از ترکیب مفهومی چندین تمرین در کنار یکدیگر به وجود آمده‌اند. از نظر پوشش سوالات کنکوری نیز، مانند بسیاری از دیگر کتاب‌های شیمی کنکوری، این کتاب نیز از عملکرد خوبی برخوردار است و تمامی تست‌های کنکور را در قسمت‌های مختلف کتاب پوشش داده است.
یکی از ویژگی‌های مثبت و مهم سوالات کنکوری کتاب شیمی دوازدهم تست مبتکران، حضور برخی از سوالات کنکور نظام قدیم در لابه‌لای سوالات دیگر است! اما جای هیچ نگرانی وجود ندارد، چراکه تمامی این سوالات متناسب با سوالات کنکوری چند سال اخیر است و به نوعی با دید پیش‌بینانه گلچین شده‌اند.
قسمت پاسخنامۀ تشریحی کتاب نیز، پوشش‌دهی و روش‌های پاسخگویی نسبتاً خوبی را به مخاطب ارائه می‌کند. در این قسمت نیز لحن با نشاط و طنزگونه کتاب حفظ شده است. همانطور که اشاره شد، بخش آموزشی و درسنامه‌های کتاب نیز در میان پاسخ‌های تشریحی کتاب و متناسب با هر بخش پاسخنامه نوشته شده‌اند.
تعداد تست‌های شیمی 12 تست مبتکران
| فصل |
عنوان |
تست |
| 1 |
مولکول ها در خدمت تندرستی |
660 |
| 2 |
آسایش و رفاه در سایه شیمی |
657 |
| تست های کنکورهای سال 1400 و 1401 |
59 |
| 3 |
شیمی، جلوه ای از هنر، زیبایی و ماندگاری |
404 |
| 4 |
شیمی، راهی به سوی آینده ای روشن تر |
569 |
| تست های کنکورهای سال 1400 و 1401 |
39 |
| مجموع |
2,388 |
بیشتر
کمتر
انتشارات مبتکران