منظومه سرزمین بی حاصل

تی.اس.الیوت یکی از سرشناس ترین و پرآوازه ترین شاعران آمریکاییِ قرن بیستم بود که دو اثر منظوم او تحت عنوان های «سرزمین بی حاصل» و «چهار کوارتت» از سروده های بسیار مهم قرن بیستم هستند. الیوت سرزمین بی حاصل را در سال 1922 منتشر کرد. تی.اس.الیوت نماد بزرگ مکتب مدرنیسم در شعر انگلیسی زبان بود و تحلیل و بررسی تاریخ شعر بدون خوانش الیوت میسر نیست. الیوت همچنین، در سال 1948 با عنوان «مشارکت ممتاز و پیش‌قدمانه در شعر معاصر» موفق به دریافت جایزه‌ی نوبل ادبیات شد.

کتاب حاضر علاوه بر داشتن متن کامل انگلیسی و ترجمه ی فارسی منظومه ی سرزمین بی حاصل، حاوی مقاله ای بسیار مفصل و پُربار، در راستای تحلیل این منظومه ی خاص، نیز است که توسط مترجم اثر، حسن شهباز، به رشته‌ی تحریر درآمده است. خود سرزمین بی‌حاصل به پنج بخش تقسیم شده است: 1- خاکسپاری مرده 2- بازی شطرنج 3- موعظه آتش 4- مرگ ناشی از آب 5- تندر چه گفت؟

شعرهای تی.اس.الیوت آکنده است از استعاره، رمز و کنایه. الیوت علاقه‌ ی خود را به فلسفه و تفکر فلسفی را در شعرهایش بازنمایی کرده است. برای فهم هرچه بهتر شعرهای الیوت بهتر از بسیاری از مطالب فلسفه و تاریخ و… اطلاع داشته باشیم و اینجای کار است که مقاله ی عالیِ مترجم که تمامی ابعاد این مجموعه شعر کوتاه را مورد بررسی قرار داده است، برای خواننده بسیار کارگشا خواهد بود. به عقیده‌ی بسیاری از منتقدان، منظومه ی سرزمین بی حاصل، مظهر کمال سخنوری در زبان و ادبیات انگلستان است. مرگ، ناامیدی، ابتذال، هراس و بیگانگی مضمون‌های اصلی این مجموعه‌ شعر است.

از جمله آثار ترجمه شده ی از تی.اس.الیوت می توان به «چهار کوارتت» و «گربه‌های اهل عمل» با ترجمه‌ی جواد دانش آرا (نشر نیلوفر) اشاره کرد. حسن شهباز نیز ترجمه ی رمان «برباد رفته» از مارگارت میچل (نشر علمی و فرهنگی) را در کارنامه‌ی خود دارد.

در بخش هایی از این کتاب می خوانیم:

«میان تمنا
و تشنج
میان توانایی
و وجود
میان بودن
و سقوط
سایه می افتد
چون زمین از آنِ توست
چون از آنِ تو
زندگی هست
چون از آن توست
چنین به پایان می رسد جهان
چنین به پایان می رسد جهان
چنین به پایان می رسد جهان

نه با انفجاری که با ناله ای»

 

«چنین است در سرزمینِ دیگر مرگ:
بیدار شدن در تنهایی
به لحظه ای که
از التهاب می لرزیم
لب هایی خواهانِ بوسه اند
و نیایش به سنگ شکسته بدل می شود»

 

«وقتی هر چه که هست و هر چه که بود روزی فرسوده می شود
من
بینایی، بویایی، شنوایی، چشایی
لامسه ام را از دست دادم
چه بایدشان می کردم تا به تو نزدیکتر شوم؟»